Tímarit Máls og menningar - 01.12.1954, Qupperneq 92

Umsagnir um bækur
r

v

Halldór Kiljan Laxness:
SilfurtúngliS
Leikrit í fjórum þáttum.
Helgafell 1954.
NÝtt leikrit eftir Halldór Kiljan Lax-
ness, frumsýnt í Þjóðleikhúsinu og birt
í bókarformi sama daginn — það er við-
burður í leikhúslífi og bókmenntum
okkar Islendinga. Það var því engin
furða að eftirvænting margra og forvitni
væri mikil á frumsýningunni; það er
langt stökk frá Gerplu til Silfurtungls-
ins, og mörgum nokkuð í mun að sjá
hversu það tækist. Og það tókst; HKL
sýndi með þessu verki að hann hefur
vald á hinu hnitmiðaða formi leikritsins,
getur hagnýtt sér það engu síður en
skáldsöguna til þess að skapa lifandi
persónur og láta í ljósi það sem hann vill
segja lesendum sínum og áhorfendum.
Efnisþráður leikritsins er á ytra horði
einfaldur. Ung kona, Lóa, í smákaupstað
„á bakvið heiminn", er að raula vöggu-
kvæði yfir bami sínu; æskuvinkona
hennar, Isa, sem er orðin fræg söngkona,
kemur í heimsókn, heyrir lagið og eygir
í því „númer". Ilún sendir hljómleika-
stjóra sinn, Feilan 0. Feilan, til Lóu, og
hann lokkar hana með fögrum fyrirheit-
um burt frá bónda og bami til höfuð-
staðarins, þar sein hún á að syngja lagið
á fjölleikahúsinu „Silfurtunglinu“.
„Númerið" heppnast, Lóa er komin upp
í hringekjuna, og Feilan býr sig nú undir
að selja hana, gegn prósentum, yfir-
manni sínum og átrúnaðargoði f
skemmtanaheiminum, Mr. Peacock,
Universal Concert Incorporated London
París New York. Lóa streitist á móti í
fyrstu, barn hennar veikist, en hún fær
ekki að fara heim, manni hennar er
meinað að hitta hana, og hún sogast
með, nauðug viljug. Þegar til kemur hef-
ur Mr. Peacock meiri áhuga á öðra en
að skapa heimsfrægt númer úr Lóu.
Hann fleygir henni frá sér eins og druslu
að lokum, og tragedía hennar fullkomn-
ast með því að bóndinn rekst inn í hótel-
fordyrið um nóttina eftir skilnaðarveizl-
una fyrir Peacock; hann er þá með lík-
kistu barnsins í fanginu, og þar liggja
leiðir hjónanna saman. Lóa treystist
ekki að taka við fyrirgefningu hans, en
flýr í örvæntingu út á götuna og hann á
eftir.
Eins og gefur að skilja eru þetta að-
eins grófustu drættirnir í efni leikritsins
og gefa nauðalitla hugmynd um inntak
þess og áhrif. Kringum þessa uppistöðu
er slungið margvíslegum þráðum af
miklum hagleik, ýmsar minni háttar per-
sónur leggja til ómissandi drætti í heild-
armyndina; öll bygging leikritsins er
gerð af mikilli íþrótt. Baksvið Lóu, um-
hverfið sem hún er vaxin upp í og reynir
að flýja, er sýnt í fyrsta þætti með þrem-
ur persónum: Ola, bónda hennar, Lauga,
föður hennar, og Róra, mági hennar.
Laugi gamli er kostuleg persóna, snobb
sem aldrei komst það sem hann ætlaði
sér, þó að hann væri alltaf með þeim