Tímarit Máls og menningar - 01.12.1960, Side 61

UM LAUNAKENNINGU KARLS MARX
mynd sjálfstæðs afls.“ (5., bls. 708.) Þann-
ig eru megindrættir þeirrar mvudar, sem
Marx bregður upp. En niðurstaða hans var,
að „hlutskipti verkamanna, hvort sem
launagreiðslur þeirra eru háar eða lágar,
versnar eftir því, sem fjármagnið hleðst
upp.“ (5., bls. 708—709.)
Þessir liðir í velmegun manna skiptu
Marx sjálfan miklu máli, þótt yfir það sjá-
ist þeim, sem fást við að skýra rit hans. Um
liði þessa fór hann þeim orðum, að það
væri „vandamál upp á líf eða dauða,“ að í
stað verkamanna í þjóðfélagi auðvaldsins,
„sem væru afmyndaðir af endurtekningu
lítilfjörlegs handverks ævilangt og þannig
brotnir niður í svip af manni“ komi „full-
þroska einstaklingar, sem telja sig vera að
leysa úr læðingi meðfædda og áunna hæfni
sína, þegar þeir taka sér fyrir hendur ýmiss
konar félagslega starfsemi.“ (5„ bls. 534.)
V. Lokaorð
Marx taldi, að fjármagn mundi aukast
hlutfallslega í atvinnuvegunum á kostnað
vinnunnar. Að grundvallaratriði í kenning-
um sínum gerði hann þess vegna varanlega
gildisrýmun launa eða með öðrum orðum,
varanlegan samdrátt hlutar launa, (breyti-
legs auðmagns,) í heildartekjunum í sam-
anburði við þá hluta, sem renna til smíði
verksmiðja og tækja, (varanlegs auð-
magns,) og til tekjustofna af eignum,
(meirvirðis). Þetta fall launa gat náð svo
langt, að verkamenn færu á mis við alla
hækkun lífskjara. Um það réð úrslitum
hlutfallslegur samningsstyrkur auðmanna
og verkamanna. Hinir síðarnefndu „veittu
viðnám“ falli launa fyrir atbeina samtaka
sinna o. s. frv. Ef fall launa varð stöðvað
einhvers staðar ofan við það mark, sem á-
kvarðað er af fyrra lífsframfæri, svaraði til
hinna föllnu launa aukið magn vara, þótt
gildi vara þessara hefði rýrnað, þ. e. verka-
menn vörðu minni hluta vinnudags síns til
að afla sér lífsframfæris, en meiri til að
framleiða meirvirði fyrir auðmenn.
Þroskun manna fyrir atbeina líkamlegrar
og andlegrar áreynslu varðaði Marx meira
en hreyfingar launa. Maðurinn er summa
allra gáfna sinna og kemur allur aðeins í
Ijós með því að reyna á hæfni sína. I þjóð-
félagi auðvaldsins „þroskast verkamenn
ekki af vinnu sinni, heldur afneita sjálfum
sér“ og „þjást af vanlíðan ...“ (9„ hls.
169.) Þessi vanlíðan þeirra eykst eftir því
sem þjóðfélagi auðvaldsins vex ásmegin,
þar eð verkamenn fara í vaxandi mæli á
mis við „menntandi áhrif vinnunnar". Að
dómi Marx var hér um að ræða grundvall-
armissi, sem ekki varð úr hætt með hækk-
uðum launum.1
Haraldur Jóhannsson snaraði eftir
Marx „Increasing Misery“ Doctrine
eftir Thomas Sowell í The American
Economic Revieui, vol. L, no. 1, marz
1960. Thomas Sowell er Edward
Ilillman-félagi við Iláskólann í Chi-
cago.
1 Marx fullyrðir, að þannig væri farið
lífskjörum stéttarinnar. Hann neitaði ekki,
að velgefnir einstaklingar geti losnað úr
helsi stéttar sinnar. Hann var mótfallinn
því, að fólk flyttist búferlum of greiðlega
milli byggðarlaga. Afleiðing þess var efl-
ing og viðhald kerfisins sem heildar. „Því
hægar sem yfirstétt á með að innlima fram-
úrskarandi menn úr hinni stjórnuðu stétt,
því traustari og hættulegri eru yfirráð henn-
ar.“ (6., bls. 706.)
395