Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Síða 18

Timarit Máls og menningar
„fyrir þrjátíu áruin“ af mönnuni er við hann ræddu. Ymsir hafa búið sér til
að ferð sú sem hér er í umræðu hafi verið farin árið 795 ef satt er að Dicuil
hafi tekið saman bók sína De mensura orbis lerrae árið 825; en það gæti líka
hafa verið fyr, ef sjófarendur hefðu verið að rifja upp við höfundinn farir
sínar fornar, þegar iiann hitti þá „fyrir þrjátíu árum“; þetta verður ekki Ijósl
af bókinni.
Allavega virÖist þó mega gera ráð fyrir því að ferðin sem hér er bókfest
liafi verið farin á ofanverðri 8. öld. Þá hafa Færeyar ekki nafn hjá irum og
virðist það ekki benda til þess að þar hafi nokkurntíma verið lífleg nýlenda
írsk, enda ekki líklegt að „klerkar“ hefðu leitað þángað ef svo hefði verið.
Málleifar og fornleifafræði í Færeyum benda auk þess til að eyarnar hafi
bygst úr Suðureyum á 9. öld. lrskra ininja er ekki getið svo ég viti í fær-
eyskuin fornleifum, en vel má vera að til séu. Hinsvegar telur Dicuil að menn
af „okkar Skotlandi“, einsog írar virðast þá hafa nefnt land sitt, liafi hafst
við í Færeyum um hundrað ára skeið, en normanskir reyfarar stökt þeim úr
laudi, svo þar virðast ekki hafa verið menn fyrir þegar sjófarendur Dicuils
komu þar; afturámóti voru eyarnar fullar með aragrúa sauðfjár, plenae innu-
merabilibus ovibus, segir Dicuil. Þetta gæti verið fé af stofni sem eftir varð
þegar menn þeir hurfu á brott sem sjófarendur Dicuils nefna, geingið síðan
sjálfala í mannlausu landinu og haldið áfram að margfaldast. Um nafn Fær-
eya, sem norrænir frumbyggjar hafa gefið þeim, eru menn ekki á eitt sáttir,
en ein tilgáta er sú að það þýði fjáreyar á sama hátt og færikvíar geta þýtt
fjárkvíar og færilús fjárlús. Aðminstakosti eru eyarnar „frægar“ af fé sínu
áður en þar veröur saga af mönnum. Athyglisvert að sjófarendur Dicuils geta
landsins ekki öðruvísi en afdreps einsetumanna, sem nú sé þó fyrir all-laungu
aflagt. Þannig verður ekki ráðið af írskum heimildum fremur en öðrum að
landnám írskt hafi átt sér stað í Færeyum í þeirri merkíngu orðsins sem vant
er að hafa, það er að segja að skyldmennahópar, familíur, taki sér bólfestu til
lángframa í mannlausu landi, eigi þar börn og buru og grafi rætur og muru.
Nú er þess að gæta, þegar talið berst að lifnaðarháttum írskra einsetu-
manna, að ekkert var jafn-fjarri þessum „hermönnum Krists“ og að hefja
landnám eða gerast einhverskonar búhöldar. Alt jarðneskt var þeim gagn-
staðlegt eftir eðli sínu og þeir voru að leita burt frá venjulegu mensku jarðlífi
í von um að mega njóta þeirrar náðar fyrir Krists sakir að hokra einir í sveltu
á klettóttum annesjum, í skerjum og úteyum. Sagnfræði um múnklífi írskt
kann þar margar sögur og tilfærir Bj örn Þorsteinsson eina úr enskum annál-
um í áðurnefndri grein sinni, en þar segir af þrem einsetumönnum írskum
128