Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Side 75

inn utanveltu við listina. En hjóli sög-
unnar verður ekki snúið aftur á bak.
Sósíölsk list vor sækir einnig fram og
leitar nýrra leiða. Og hún mun ekki
af höndum selja nein þau verðmæti,
er Eisler vann og lét oss eftir.
Þar sem hér hefur verið um að
ræða Schönberg og Eisler, og þó að-
eins stiklað á hinu stærsta, er snertir
þetta viðfangsefni, hefur margt orðið
að sitja á hakanum. Það verkefni
virðist mér hugnæmast, brýnast og
að líkindum árangursríkast, að rann-
saka gaumgæfilega þær aðferðir (og
þróun þeirra), sem Eisler beitti í hin-
um ýmsu greinum tónlistar til að lýsa
sósíölsku lífsviðhorfi með listfengum
hætti, svo að vér lítum réttilega á
hann sem höfund sósíalskrar raun-
sæisstefnu í þýzkri tónlist. Um þær
aðferðir hefur hér aðeins verið unnt
að fjalla í stuttu máli.
Eisler og Schönberg
Eisler hefur ritað svo um stíl kenn-
ara síns, Schönbergs, að þar sé tauga-
veiklun, ofboði, ímyndunarveiki og
skelfingu lýst svo glöggt, sem verða
má. Ifann sé skáld gasklefanna í
Auschwitz, örvæntingar lítilmagnans
undir járnhæl fasismans, og það á
þeim tíma, er heimurinn virtist ennþá
öruggur í augum hans. Um Eisler
mætti segja hið gagnstæða, að hann
hafi orðið skáld hinnar stríðandi og
sigursælu verklýðsstéttar og félags-
legrar og þjóðlegrar frelsisheimtar,
og það einmitt lengst af á þeim tíma,
er arðrán, kreppur og stríð voru enn-
þá óhjákvæmilegt lögmál í augum lít-
ilmagnans. Og sá skáldskapur er
sannur og stór.
Þýtt úr Sinn und Fornt 1964.
(Rúmum tuttugu tilvitnunum neðan
máls í hin og þessi rit er sleppt í
þýðingu.)
Þorsteinn Valdimarsson þýddi.
185