Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Page 91

stóratburði sögunnar, að ekki hafi
hann vitað, að fimmtardómur var
settur í lögmannstíð Skafta og Skafti
varð ekki lögsögumaður fyrr en eftir
kristnitöku. Þess vegna neyðist Einar
til að samþykkja það, að Njáluhöf-
undur hafi látið þekkingu sína lönd
og leið, þegar listrænar ástæður
gerðu kröfu til þess. Hví þá ekki, að
hann fari með lögfræðileg og stað-
fræðileg efni á sama hátt? A einum
stað segir Einar: ,,En svo fjörmikið
er ímyndunarafl söguritarans, að lög-
in breytast í lifandi lif. Enginn myndi
leika eftir að gera lagastafi og for-
mála 142. kap. að áhrifamiklu sögu-
efni.“ — Vissulega væri það við-
fangsefni út af fyrir sig að rannsaka,
á hvern hátt hinar lögfræðilegu
skekkjur gætu þjónað listrænni frá-
sögn hverju sinni.
í meginatriðum byggir Einar á
því sjór.armiði, að höfundur hafi
fyrst og fremst stuðzt við heimildir,
sem hann leit á sem sannsögulegar, og
svo fyllir hann þær upp með ímynd-
unarafli sínu. Hann talar um, „þegar
efni eldri sagna vekja ímyndunarafl
höfundar Njálu, svo að hann fyllir
eyður sögu sinnar eða prýðir með
svipuðum minnum.“ Og Einar kemst
ekki hjá að álykta á þá leið, að per-
sónuleg kynni höfundar við samtíð-
armenn kunni að hafa haft áhrif á
persónulýsingar sögunnar. Hann seg-
ir á einum stað: „Langt er síðan
menn veittu því athygli, að það er
Staðhœfing gegn staðhœfingu
eins og söguritara sé illa við sumar
söguhetjur, en hlýtt til annarra. Hvað
veldur? Vera mætti, að sumt ætti
rætur að rekja til sagna, en suint gæti
vissulega stafað af því, að söguhetjur
gyldu samtíðarmanna höfundar.“ Og
síðar segir hann: „Þegar kemur til
kvenna sögunnar, er ekki efi á, að
lýsingarnar styðjast við reynslu höf-
undarins, en nöfn og atvik, sem þar
liggja að baki, eru algerlega myrkva
hulin.“ -— Ekki hefði staðið á Barða
með að samþykkja þetta, að undan-
tekinni setningunni um myrkvann,
sem Einari finnst hylja nöfn og atvik
í samtíð höfundar í sambandi við
konur sögunnar.
Einar getur ýmissa rita, sem liöf-
undur hafi greinilega orðið fyrir á-
hrifum frá um efni og orðalag. Hann
minnist á orðalagið bleikir akrar. Á
einum stað öðrum segist hann hafa
rekizt á þessi tvö orð saman, og það
er í Alexanders sögu: „Þar mátti
hann alla vega frá sér sjá fagra völlu,
bleika akra, stóra skóga, blómgaða
víngarða, sterkar borgir.“ „Fögur er
hlíðin,“ sagði Gunnar á Hlíðarenda,
bleikir akrar og slegin tún.“ „Mér er
gjarnt að hugsa mér,“ segir Einar,
„að höfundur Njálu hafi þekkt þessa
frásögn og hafi hún kveikt í honum.“
Ekki spillir þessi athugun því, að
Þorvarður Þórarinsson geti verið
höfundur, því að þýðandi Alexanders
sögu var Brandur Jónsson ábóti, föð-
urbróðir Þorvarðar. Af Fornaldarsög-
201