Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Qupperneq 92

Tímarit Máls og menningar
um Norðurlanda, sem höfundur
Njálu hafi verið kunnugur, þykir
Einari Orvar-Odds saga líklegust,
„kynni nafn Ögmundar flóka að vera
þaðan, auk ýmislegs annars.“ Þá rek-
ur hann fleiri nafngiftir til rita, sem
höfundur kynni að hafa lesið: „Geta
mætti þess til,“ segir hann, „að nöfn
í ættartölu Hrapps (87. kap.) væru
húin til eftir nöfnum í Böðmóðs sögu
gerpis, sem nú er týnd, en Landnáma
(og Grettis saga) nefnir.“ Eklci skil-
ur hér milli skoðana hans og Barða.
Einar veit engin svör við því, hver
muni vera ástæða þess, að nöfn eru
sótt í þá sögu. En þar hefur Barði
svör á hverjum fingri. Hann rekur
þau nöfn til minninga Þorvarðar Þór-
arinssonar, er hann situr að Grund í
Svarfaðardal á tali við Þorgils skarða
um að jafna deilumálin. Þar höfðu
orðið höfðingjar afkomendur land-
námsmanna á Austfjörðum, og þeim
eru tengd nöfnin Böðmóður gerpir
og Hróðgeir hvíti, en það eru nöfnin,
sem tekin eru frá Böðmóðs sögu gerp-
is. „Nú er Þorvarður Þórarinsson
höfðingi Vopnfirðinga og situr á
Grund í Svarfaðardal." Ekki færir
Einar neinar tilgátur um það, hví hér
kemur hið einstæða mannsnafn örg-
umleiði. En Barði grefur það merki-
lega fyrirbæri upp úr gömlum mál-
dögum, að í Svarfaðardalsá í Grund-
arlandi var hólmi, sem nú er aftek-
inn, en bar þetta einstæða safn, sem
Njáluhöfundur velur sem föðurnafn
mesta óhappamanns sögunnar.
Þá kemur Einar með athuganir,
sem virðast neikvæðar fyrir kenning-
ar Barða. „Ég á erfitt með að trúa,“
segir hann, „að höfundurinn hafi
nokkru sinni haft mannaforráð, úr
því að hann kann ekki betri skil á
valdi goðanna ... Atgjörvi metur
hann meir en ætterni, höfðingdæmi
anda og manngildis meira en höfð-
ingdæmi valdsins.“ Hér hefur Einar
óneitanlega nokkuð til síns máls. En
þessu atriði svaraði Barði raunveru-
lega fyrirfram, þótt ekki sé að sjá á
formála Einars, að hann hafi veitt því
svari eftirtekt. í sambandi við mægð-
ir sínar við Oddaverja kemst Þor-
varður í kynni við ofmetnað konung-
ættaðra manna og hlýtur við það því-
líkt ofnæmi gegn dýrkun valdamann-
anna, að við heimsókn Flosa til Hildi-
gunnar missir hann tök á rökréttum
þræði frásagnarinnar. Þannig er
skoðun Barða, eins og áður hefur
verið að vikið. Samkvæmt rökstuðn-
ingi Barða væri það einmitt eðli Þor-
varðar að meta „höfðingdæmi anda
og manngildis meira en höfðingdæmi
valdsins.“
Einar tekur það fram, að hann telji
mjög varasamt að túlka Njálu sem
lykilróman um samtímann, „til þess
er sagan allt of mikið listaverk,“ seg-
ir hann og bætir svo við: „Ef til vill
má skýra þetta ögn betur með lík-
202