Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Qupperneq 100

Tímarit Máls og menningar
þetta hefur hver sína sögu að segja, sera
unnið hefur að íslenzku viðfangsefni hér á
Islandi. Hann verður alloft að panta bækur
og einkum tímarit úr erlendum söfnum
vegna þess að svo mörg rit vantar hér. (Eg
er annars ekki að nota tækifærið til að
kvarta yfir þessu ástandi, það er bara eðli-
legt að svo sé).
Að vísu hefur verið skrifað meira um
menningarafrek þjóðverja, en alls ekki í
sama hlutfalli við fólksfjölda, en það ætti
þá að vera fjögur hundruð sinnum meira!
Það eru til vísindadeildir, sem hafa ís-
lenzkt mál og íslenzkar bókmenntir (eink-
um fomar að vísu) að viðfangsefni, og eru
þær deildir víða eða við flesta merkustu
háskóla heims. Ef vér nú veldum úr hópi
norrænufræðinga víðs vegar aðeins tuttugu
fulltrúa sem mest skara fram úr í þessari
vísindagrein, þá kæmi á hver tíu þúsund
íslendinga einn útlendur vísindaskörungur,
sem fæst við mál þeirra og menningu. Til
þess að ná sama hlutfalli hjá þjóðverjum,
þyrfti átta þúsund framúrskarandi fulltrúa
vísindadeilda um „þýzkt mál og þýzkar
bókmenntir" — að sjálfsögðu utan þýzku-
mælandi landa.
Ég geng þess ekki dulinn, að svona leik-
ur með tölur er vitlaus — eins fáránlegur
og hinar sífelldu ábendingar á fámenni ís-
lenzku þjóðarinnar frá mönnum, sem láta
einungis tölur gilda og álíta sérvizku, að
menn leggi stund á mál og menningu smá-
þjóðar. En hugleiðum nú örlítið, hvernig
á því stendur, að Island er svo mikið á-
hugamál menningarvísinda, en samt lítið
þekkt hjá almenningi, ekki sízt meðal
þjóða sem eiga marga ágæta vísindamenn
í norrænum fræðum.
Frábærasta menningarafrek íslendinga
er framlag þeirra til heimsbókmennta, eink-
um fornbókmennta, og nýtur ísland fyrir
það frægðar og viðurkenningar víða um
heim ... hjá þeim sem lesnir eru í heims-
bókmenntum og kunna að meta þær. En
til þess nú, að einstaklingur með stórþjóð-
um Evrópu eða Ameríku sé lesinn í heims-
bókmenntum og kunni að meta þær, verð-
ur hann að hafa hlotið meira en almenna
menntun — æðri menntun, ef svo mætti
segja, og það er því minnihluti sem hefur
kynni af heimsbókmenntum.
En það er aftur minnihluti minnihlutans
sem þekkir fornhókmenntir, þó sé um forn-
bókmenntir eigin þjóðar að ræða, hvað þá
annarra. Það er alls ekki sjálfsagt, að
þýzkur alþýðumaður kunni skil á Niflunga-
Ijóði eða Heliand, ekki má heldur gera
ráð fyrir því, að „maðurinn á götunni" í
Bretlandi hafi lesið Bjólfskviðu (amerí-
könum getum við sleppt í þessu sambandi),
Rolandskveðskapurinn er ekki alþýðueign
frakka, né Igorljóðið almennt lestrarefni
rússa. Það væri fjarstætt að búast við því,
að hver útlendingur sem er tengi nafnið
Ísland við Snorra eða Egil eða þá öfugt,
eða skilji umsvifalaust hvað átt sé við með
auglýsingaheitinu „sögueyjan“.
Nú gera íslendingar sér oft ekki grein
fyrir, að ef nú þjóðverji vill kynnast því
sem ort var og ritað á þýzku á miðöldum,
þá verður hann annað hvort að afla sér
kunnáttu í forn- og miðháþýzku og fomsax-
nesku, eða lesa þýðingar að öðrum kosti.
Hið fyrra kostar sérstakt háskólanám, með
hinu er aðeins fleytt undan og ofan af
fróðleiknum.
Þetta er mikilvægt atriði, því þótt sum-
um, eins og höfundi sjálfum, þyki gaman
að fást við forn mál, er það varla Ijúfur
dagamunur flestum mönnum, og jafnvel
andstyggð þeim sem mestan hafa áhuga
á bókmenntum, því nám fornmála og lestur
fombókmennta styðst við málvísindin, en
þau eru allt annars eðlis en bókmennta-
vísindin.
Þannig er í háskólum víða um heim svo
komið, og þá einkum í Ameríku, að hinar
210