Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 101

gömlu málfræðideildir eru klofnar í „nýrri
bókmenntir“ annarsvegar og „fílólógía“ —
1>. e. a. s. fornmál og fornbókmenntir •—
hinsvegar. Flestum stúdentum eru „nýrri
bókmenntir" áhugamál, en fomfraeðin
próffag (nema þeir megi sleppa fomnám-
inu með öllu).
Þess skal getið hér, að málfræðingar
halda því fram, að hin sögulega eining ís-
lenzkrar tungu sé ekki sízt í því fólgin, að
fombókmenntirnar, einkum sögumar, vom
þegar alþýðueign íslendinga á tólftu, þrett-
ándu öld og varðveittust sem alþýðueign
og undirstaða menningarlífsins til vorra
daga. Með öðrum orðum, sökum þess að
samband íslendinga við fornbókmenntir
þeirra var aldrei rofið, breyttist íslenzka
málið (ritmálið) tiltölulega lítið.
En þessu má snúa við: vegna þess að
málið breyttist lítið, eru fombókmenntirn-
ar hverjum sem talar íslenzku ennþá læsi-
legar og skiljanlegar, og þess vegna er
samband íslendinga við fornbókmenntir
þeirra ekki rofið.
J'etta er að vísu mælska. En látum hug-
r 1 renna áfram: það er vel hugsanlegt,
að þróun íslenzkrar tungu hefði verið knú-
in öðrum öflum, sterkari og veigameiri en
hinu íheldna afli bókmennta, þá væru fom-
bókmenntirnar íslendingum nú aðgengi-
legar aðeins í þýðingum eða fyrir erfitt
nám. Það er að minnsta kosti vafamál,
livort þær væru þá enn alþýðueign íslend-
inga. Og þar sem þroskaður íslenzkur al-
þýðumaður skynjar þúsund ára menningu
þjóðar sinnar sem eina heild, væri það
aftur vafamál hvort svo gæti verið, ef ís-
lenzka fomaldar og nútíðar væri ekki sam-
felld heild.
Kynningargildi íslenzkra bókmennta
Þó neðanmálskorn þetta hafi nú gert
okkur skiljanlegra, að íslenzkar íombók-
menntir nái ekki til almennings með öðr-
um þjóðum, þar sem fáum eru jafnvel forn-
bókmenntir eigin þjóðar kunnugar, viljum
vér taka það fram að til eru ágætar íslenzk-
ar nútímabókmenntir. Hvað um kynningar-
gildi þeirra? Islenzkir höfundar njóta
frægðar víða um heim, verk þeirra eru að-
gengileg á mörgum tungumálum, og að
minnsta kosti ætti það að vera kunnugt, að
íslenzkur höfundur hlaut verðlaun Nóbels
fyrir bókmenntaleg afrek.
Já, þeir sem þekkja sinn Brecht, Hem-
ingway, Sartre, Évtúsjenkó, hafa sennilega
komizt í kynni við íslenzka höfunda líka.
En þó hér væri um miljónir að ræða, þá
eru ]>eir ennþá í meirihlutanum, sem
þekkja sín eigin höfuðskáld aðeins að
nafninu til eða alls ekki. Það þarf ekki
annað en bera saman eintakafjölda, þó um
metsölubók sé að ræða, við fólksfjöldann
til þess að gera sér hugmynd um hve
skammt bókmenntir ná til almennings.
Bókmenntir geta varla talizt alþýðueign
með stórþjóðum erlendis í þeirri merk-
ingu, sem felst í notkun orðsins „alþýðu-
eign“ hjá íslendingum. Að vísu átti hvert
tímaskeið alþýðlegar bókmenntir, sem
náðu og ná til ahnennings, en trauðlega
liafa heilar þjóðarbókmenntir nokkurn
tíma verið alþýðlegar eins og hér á Islandi.
Islands „image“ er ef til vill of mikið
undir bókmenntum komið, og er því skilj-
anlegt að það fari fram hjá þeim, sem
engin kynni hafa af bókmenntum, og mun
því „hinn íslenzki ísbjörn" enn um nokk-
urt skeið ganga aftur hjá þeim.
211