Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Síða 122

Erlend tímarit
Sérkenni sósíalismans í Kína
Grein sú sem hér fer á ejtir er niSurlag er-
indis sem Charles Bettelheim prójessor
flutti í París eftir aS hann kom heim úr
KínaferS haustiS 1964. Bettelheim prófess-
or kennir hagfrœSi viS Parísarháskóla og
er einn helzti sérfrœSingur heims um hag-
stjórnarmál. Hann hefur ritaS margar
bœkur um þaS efni, þar á meSal bók sem
fjallar sérstaklega um hagstjórnarkerfi So-
vétríkjanna. Ilann hefur tekiS þátt í því aS
semja áœtlanir fyrir Indland, Kúbu og
Gíneu og hefur veriS ráSgjafi margra ann-
arra rikisstjórna og hagstjórnarjrœSinga.
KínaferS hans 1964 var önnur för hans
þangaS á sex árum. Greinin er þýdd úr
júníhefti bandaríska tímaritsins Monthly
Review.
Þess er auðvitað enginn kostur að fjalla
í stuttu rnáli um öll sérkenni sósíalismans
í Kína. Ég mun því takmarka umtal mitt
við tvö atriði sem mér virðast sérstaklega
lærdómsrík, það er að segja þá miklu á-
herzlu sem lögð er á frumkvæði alþýðu
rnanna og hitt hve fræðikenningin skipar
háan sess.
Við framkvæmdir í efnahagsmálum er
reglunni um náið samband við alþýðu
manna beitt þannig í verki, að sjálfir
vinnustaðimir eru sérstaklega hvattir til
þess að sýna frumkvæði. Tilhögunin á hag-
stjóminni, stjórn fyrirtækja á vegum ríkis-
ins og fyrirkomulagið á alþýðukommúnun-
um er einmitt við það miðað að fmmkvæði
alþýðu manna geti orðið sem víðtækast. í
þessu sambandi er það einkar mikilvægt
að hver framleiðslueining semur sína áætl-
un án þess að hafa fengið nokkur fyrirmæli
um magn frá æðri stjómvöldum. Sú aðferð
gefur vinnustöðvunum ýtrasta tækifæri til
að sýna frumkvæði sitt. Að sjálfsögðu þarf
í sífellu að stuðla að því að beina slíku
frumkvæði inn á réttar brautir, og að því
er unnið með víðtækri uppfræðslu og út-
skýringum á efnahagsstefnunni í heild og
með samþykktum þeim sem miðstjórnar-
stofnanir Kommúnistaflokks Kína senda
frá sér.
Nú síðustu árin hefur verið ýtt sérstak-
lega undir þetta frumkvæði með kjörorð-
inu „þróizt af eigin rammleik". Raunar
hefur þetta kjörorð tvöfalda merkingu. í
fyrsta lagi beinist það að stjórnarstofnun-
unum, þar á meðal áætlunarstofnuninni.
Þar merkir kjörorðið að almenna efnahags-
stefnan verður að miðast við getu þjóðar-
innar. Það atriði varð sérstaklega mikil-
vægt eftir að aðstoð Sovétríkjanna hætti
1960, því að síðan hefur Kína neyðzt til að
þróa efnahagskerfi sitt án nokkurrar utan-
aðkomandi aðstoðar á sviði tæknimála, f jár-
mála og viðskiptamála. (Þetta hefur Kín-
verjum ekki aðeins tekizt, heldur hafa þcir
og í vaxandi mæli endurgreitt lán sem þeir
höfðu áður fengið. Kína er þannig fyrsta
ríkið sem þrátt fyrir mjög vanþróaða efna-
hagsundirstöðu hefur haldið áfram að þró-
ast af eigin rammleik og í þokkabót getað
greitt fyrri skuldbindingar.)
Ég vil bæta því við að frá sjónarmiði
leiðtoganna felur kjörorðið „þróizt af eigin
rammleik" einnig í sér nokkur almenn sjón-
232