Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Page 125

Erlend tímarit
íalistískri gerð. Enn sem komið' er er trú-
lega fullsnemmt að tala um nýja manngerð,
en mér virðist allt benda til djúptækrar
próunar í þessa átt.
Að lokum langar mig til að víkja að öðr-
um þætti í iífsháttum þeim sem verið er að
•nóta í Kína, sem mér virðist lofa mjög
góðu um framtíðina ef hann heldur áfram
að eflast. Ég á við þá áherzlu sem á það
er lögð að fella athafnir hvers einstaklings
inn í skapandi framtak heildarinnar. Þetta
gefur hinu daglega lífi, og einkanlega vinn-
unni, gildi sem nær út fyrir takmörk ein-
staklingsins. Að lokum gefur það raunar
vinnunni nvtt inntak. Þá er vinnan ekki
lengur ein saman athöfn sem menn neyðast
til að framkvæma til þess að draga fram
lífið, heldur athöfn sem hefur tilgang í
sjálfri sér og auðgar hvem einstakling fyr-
ir sig. Þetta er einnig mjög mikilvægt at-
t bæll óargadýrsins
Róttœkri þjóðfélagshreyfingu í Bandaríkj-
um Norður-Ameríku virðist nú aukast
styrkur á ný eftir nœrri tuttugu ára tímabil
deyfðar og uppgjafar. Sá herjjötur sem
móðursýki kalda stríðsins og andlegt ein-
rceði maccarthyismans lagði á jrjálslynd öfl
i Bandaríkjunum er nú að byrja að láta
undan. Sem dœmi um þann nýja anda sem
nú lœtur á sér bœra í herbúðum hinna rót-
tœku er hér þýdd í útdrœtti ritstjórnargrein
úr Monthly Review, sama hejti og greinin
hér á undan er tekin úr. Monthly Review
er eitthvert merkasta stjórnmálarit sem gef-
ið er út í Bandaríkjunum, ritstjórar þess
eru Leo Huberman og Paul Sweezy.
Ritstjórarnir byrja á þvi að leggja fram
þá spurningu hvort vinstriöfl í Bandaríkj-
unum geti ekkert lœrt af byltingarsókninni
í hinum vanþróuðu löndum; síðan halda
þeir áfram:
riði til þess að koma í veg fyrir að ábata-
hvötin verði yfirgnæfandi og umfram allt
til þess að koma í veg fyrir að neyzlan
verði lokatakmark mannlegra athafna, eins
og tilhneigingin er í þróuðum auðvalds-
ríkjum. í þeirri tilhneigingu hirtist ósam-
ræmi í nýrri mynd: undirokun mannsins
undir hlutina og linnulaus keppni að nýj-
um hlut, sem felur öldungis ekki í sér
aukna fullnægingu á raunverulegum þörf-
um, heldur sívaxandi neyzluþörf sem aldrei
nær fullnægingu. Takist Kínverjum að
koma upp iðnaðarþjóðfélagi þar sem mað-
urinn lítur ekki á neyzluna sem mikilvæg-
ustu athöfn sína, þótt hann stefni að bætt-
um kjörum, heldur á sköpunina, hefur kín-
verska byltingin bent öllum þjóðum á þró-
unarbrautir sem fela í sér miklu meiri auð-
legð en hinir baridarísku lífshættir. Mér
virðist Kínverjum miða vel á þessari braui.
Eigum við þá að samsinna þeim róttæku
og frjálslyndu mönnum sem halda því fram
að úr því verkamennina skorti sósíalistísk-
an skilning, sé ekki annars kostar en beita
öllu afli að því að koma á endurbótum sem
þeir séu reiðubúnir, eða nærri því reiðu-
búnir, til að styðja.
Svör við þessum spurningum hljóta að
miklu leyti að velta á því hvaða augum við
lítum ástandið bæði í Bandaríkjunum og
annarsstaðar í heiminum. Ef við trúum því
að kapítalisminn i Bandaríkjunum hafi
veitt verkamönnum raunverulegar kjara-
bætur síðan í stríðslok og að framhald geti
orðið á þeim umbótum, og ef við trúum því
líka að þetta kerfi sé fært um að koma á
friðsamlegri og varanlegri sambúð við önn-
ur þjóðfélagskerfi, þá væri gild ástæða til
að samþykkja stefnuskrá sem hefði það
tvöfalda markmið að leita eftir auknum
235