Tímarit Máls og menningar - 01.05.1982, Blaðsíða 51

I túninu heima
Við vitum að það er alt annar handleggur að lesa bækur núna en var í
þá daga; gildir einu á hvaða máli eða um hvaða efni. Núna er
tilamunda fögrum bókmentum yfirleitt skift í tvo poka. Málið er
mjög einfalt. Maður flettir upp einhverstaðar í bók, þefar stundar-
korn og finnur á augabragði hvorumegin bókin á heima; það er
semsé annaðhvort hægribók eða vinstribók en bækur sem þar liggja á
milli skifta ekki máli. Sá maður núna sem skiftir bókum í aðrar
kategóríur en tvær, er vægast sagt „eitthvað skrýtinn"; kanski keyptur
til að þjóna einhverjum enn verri djöflum en hægri og vinstri; vissara
að nefna hann ekki. Það má einu gilda hvort bækur núna eru góðar
eða vondar; sígild verðlagníng á bókum horfin; um bókmentagildi er
ekki spurt, það er hlægilegt hugtak. (S 135)
Það er auðsæ beiskja í þessum orðum, andúð á öllum kreddum í
mati á bókmenntum.
Mjög snemma var Halldór gripinn þeirri ástríðu að segja sjálfur
frá, ánægjunni „sem af því fæst að móta í orðum fyrir sér og öðrum
ímynduð stórmæli eða lífsferla fólks eða innri umsvif hugar sín
sjálfs, og kannski orsakast af ofnæmi gagnvart fyrirburðum tímans
einsog lúngnauppþemba af kattarhlandlykt" (T 207). En hann er
sagnamaður í merg og bein frá fyrstu byrjun: „Mér var svo farið að
heimurinn hafði frá upphafi birst mér í eintómum söguefnum; í
rauninni var mér um hönd að fjalla um nokkurn hlut öðruvísi en
söguefni." (Ú 138)
Móður drengsins hefur auðsjáanlega þótt skrifæði hans óhollt.
Einu sinni þegar hann kom heim eftir að hafa smalað fé hafði verið
tekið til hjá honum og handrit hans horfin: „Móðir mín sagðist hafa
haft raun af útpáruðum pappír og öðrum óþrifnaði inni hjá mér, og
hefði hún brent þessu.“ Halldór grét þangað til harin sofnaði; „líka
daginn eftir“ (T 204). En sorg hans hreif á sinn hátt. Móðir hans
„snerti aldrei síðan útpáruð blöð þessa dreingstaula síns meðan hann
var heima“, og eftir þetta voru honum „keyptar stílabækur að vild“
undir skrif hans, „einsog börnum er núna keypt kókakóla í heilum
kössum“ (205).
Grettistak Halldórs á þessum tíma var „róman á móti Endur-
lausnarkenníngunni“ sem hann samdi innan fermingar. „Það er ein
leingsta skáldsaga sem samin hefur verið á íslensku, enda miðaði ég
stærð hennar við Eldíngu eftir frú Torfhildi Hólm“, en sú bók fjallaði
4
169