Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Blaðsíða 46

Tímarit Máls og menningar
menntastofnuninni): hlutverki borgaralegra skálda við furstahirðir á síðasta
skeiði lénsveldis, vexti bókamarkaðar, aðskilnaði „hámenningar" og „lág-
menningar“ og vanda Goethes sjálfs sem tengdist þessum breytingum. Nú á
tímum er ekki síst mikilvægt að gera sér grein fyrir sögulegum breytingum á
þessu síðast nefnda sviði, stöðu bókarinnar í kapítalismanum, m. a. til að
skilja af hverju afstaðan til bókmenntahefðarinnar er engum manni á
Vesturlöndum það sáluhjálparatriði lengur sem hún var Lukácsi og Löwen-
thal á fjórða áratugnum.
Þessa menn skipti mestu að þó sú andlega framvarðarsveit sem Goethe
trúði á hafi að vísu verið eins konar frímúrarastúka, var hún engu að síður
upplýstur félagsskapur sem boðaði mátt mannlegrar skynsemi og vildi efla
þroskamöguleika einstaklingsins. En hver hirðir lengur um að „bjarga“
Goethe undan þeim þýsku ráðamönnum austan járntjalds og vestan sem
þykjast erfingjar hans á þessu minningarári?
Tilvitnanir
1 Per 0hrgaard: „Til minde om en gammel herre.“ Information 22/3 1982
2 Kristinn E. Andrésson: Ný augu. Reykjavík 1973, s.215
3 Leo Löwenthal: Erzáhlkunst und Gesellschaft. Neuwied und Berlin 1971, s.42
4 Georg Brandes: Samlede Skrifter bd. 4. Kaupmh. 1900, s.212
5 Franz Mehring: Werkauswahl I. Darmstadt & Neuwied 1974, s.89
6 Georg Lukács: Werke bd. 7. Neuwied & Berlin 1964, s.47
7 Georg Brandes: Emigrantlitteraturen. Kaupmh. 1971, s.41
8 Brandes, sama rit og 7, s.18
9 Halldór Laxness: „Bókmenntir á tímum Rauðra penna,“ viðtal tekið af Erni
Ólafssyni. Morgunblabib 28/2 1982
10 Georg Lukács: Die Seele und die Formen. Neuwied & Berlin 1971, s.65
11 Georg Lukács: Die Theorie des Romans. Darmstadt & Neuwied 1971, s.128
12 Michel Löwy: Georg Lukács — from Romanticism to Bolshevism. London 1979
s.117
13 Georg Lukács: Kurze Skizze einer Geschichte der neueren deutschen Literatur.
Neuwied & Berlin 1975, s.62
14 Lukács, sama rit og 6, s.75
15 Ferenc Fehér: „Lukács i Weimar.“ Kultur & Klasse nr. 37 1980, s.45
16 Brandes, sama rit og 4, s.223
17 Arnold Hauser: Kunstens og litteraturens socialhistorie bd. 2. Kaupmh. 1979,
s.104-5
18 Löwenthal, sama rit og 3, s.72
19 Goethe: Poetische Werke bd. 2. Berlin & Weimar 1970, s.329
540