Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Blaðsíða 109

úr því að Sverri varð ekki úr þessu er
góðra gjalda vert að fá þetta greinasafn í
hendur. Margar og miklar endurtekn-
ingar eru svosem ekki alvarleg misgerð
við lesendur þegar textinn er úr penna
Sverris Kristjánssonar. Ekki er heldur
um það að sakast þótt maður sakni ein-
hvers. Við fyrstu sýn þótti mér skrýtið
að sjá hér ekki greinina „Jón Sigurðsson
— baksvið og barátta — “ sem birtist í
Rétti 1966, en athugun sýnir að allt
meginefni hennar var búið að birtast
áður í greinum sem eru teknar upp í
ritsafnið.
Þótt þetta fyrsta bindi orki á lesanda
eins og safn til sögu Jóns Sigurðssonar á
það raunar að birta „myndarlegt úrval",
eins og útgefendur segja, úr greinum
Sverris um íslenska sögu fram að síðustu
aldamótum. Þar eru tvær greinar um
eldra efni en 19. öld. Onnur er inn-
gangur að Reisubók séra Ólafs Egils-
sonar sem Tyrkir rændu. Hin segir frá
Skúla Magnússyni og upphafi Reykja-
víkur. Hugmyndin er síðan að þrjú
bindi bætist við, eitt um íslendinga 20.
aldar, annað um almenna sögu og loks
eitt með ritgerðum um bókmenntir og
dægurmál auk ritaskrár Sverris. Ætli
þetta verði þá ekki mesta greinasafn ís-
lensks sagnfræðings? Það er því ekki úr
vegi að nota tækifærið til að varpa fram
spurningum um verðleika Sverris Krist-
jánssonar sem sagnfræðings. Hver er
skerfur þessa próflausa og pennalipra
unglingakennara til söguritunar Is-
lcndinga? Að sinni verður ekki margt
um svör, enda erum við skammt komin
að meta flesta þá sem eðlilegast er að
bera Sverri saman við. Eg kemst líklega
ekki stórum lengra en að hvetja hvern
lesanda til að hugleiða málið fyrir sig.
Söguritun Sverris ber glögg merki
þess að hann var háskólamenntaður í
Umsagnir um bœkur
evrópskri sögu en ekki íslenskri. Hon-
um er einkar lagið að tengja íslenska
atburði við Evrópusögu, ekki bara með
því að tína til almennan handbókafróð-
leik á háu alhæfingarstigi heldur með því
að vísa til ákveðinna atburða Evrópu-
sögunnar. Svipleg endalok þjóðfundar-
ins 1851 gerir hann þannig auðskilin
með því að rekja örlög nokkurra evr-
ópskra þjóðfunda á undan honum (bls.
132—33). Sverrir er líka allra manna
hispurslausastur að benda á nánar fyrir-
myndir að hugmyndum manna eins og
Jóns Sigurðssonar, t. d. að hann hafi lært
af Slesvík-Holsetum að færa söguleg rök
fyrir sjálfstjórnarkröfum Islendinga (bls.
199—205, 214). Þannig má segja að hann
stuðli að því að færa Islandssögu 19.
aldar niður á jörðina, draga úr þeim
andstæðum danskra djöfla og íslenskra
dýrlinga sem sagnfræðingar okkar létu
gjarnan eigast þar við. Samt voru Sverri
gefin augu til að horfa á verk
sögupersóna sinna með engu minni að-
dáun en aðrir. Rétt eftir að hann hefur
sýnt fram á hvað Jón Sigurðsson hafði
nána fyrirmynd að sögulegri rökfærslu
sinni í sjálfstæðisbaráttunni kemur hann
með þetta (bls. 215):
Og í blóði þess manns, er fyrstur
fékk fylkt þessari bændaþjóð að póli-
tísku markmiði, brimaði þúsund ára
saga þjóðarinnar í gleði og harmi, úr
þessari sögu smíðaði hann fólki, sem
ekki mátti mannsblóð sjá, þau vopn,
er það gat borið ein til vígs.
Já, það er stíll á sögu Sverris Krist-
jánssonar, og hann lýsir sér ekki bara í
fallegu orðavali. Mér er nær að halda að
mesti styrkur Sverris sé hæfileiki hans til
að stílfæra efni sitt smekklega, að draga
fram án þess að áberandi sé það sem er
603