Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Blaðsíða 72

Tímarit Máls og menningar
í myndlistum síðustu ára, nýjum viðhorfum, aðferðum og efnivið. Þeir hafa
oftast nær sett sig í stellingar virðulegra lærifeðra sem sífellt eru að leggja
fyrir „nemendur“ sína, myndlistarmennina, smápróf upp á gamla mátann og
gefa þeim einkunnir eftir reglum sem e. t. v. giltu fyrir síðara stríð. Sú
staðreynd að sjálfir hafa þeir flestir verið í listamannastétt hefur í engu
stuðlað að þroskaðri meðhöndlun þessara gagnrýnenda á verkum kollega
sinna, heldur miklu frekar styrkt þá í trúnni á hlutverk sitt í samfélagi
innvígðra. Þar að auki virðist ein tegund myndlistargagnrýni, gagnrýni
byggingarlistar, næstum alveg hafa farið framhjá íslandi. Heil hverfi rísa á
Reykjavíkursvæðinu og annars staðar án þess að nokkur sjónmenntaður
maður sjái ástæðu til að fjalla um þau. Enginn virðist hafa viljað nýta sér það
fordæmi sem Hörður Agústsson sýndi í greinum sínum um íslenska bygg-
ingarlist í Birtingi og annars staðar á sjötta áratugnum.
Þögn er sama og samþykki segir máltækið. Arkitektar hafa ekki kvartað
svo tekið hafi verið eftir og íslenskir myndlistarmenn hafa ekki mótmælt
þessum stöðugu tyftunum og einkunnargjöfum gagnrýnenda, heldur
beinlínis gengist upp í þeim, oft samkvæmt þeirri reglu að góð einkunn plús
góðar ljósmyndir í blaði jafngilti góðri auglýsingu.
Hvers vegna hefur íslensk myndlistargagnrýni brugðist svona hrapallega?
Ein ástæðan hlýtur vitaskuld að vera sú sem drepið er á hér að ofan, — að
íslenskir myndlistarmenn og aðrir hafa ekki gert nægar kröfur til
gagnrýnenda. Eitt er víst, — ekki er um að kenna áhugaleysi dagblaða og
tímarita á landinu á myndlistarumfjöllun. Um árabil hefur myndlist fengið
meira rými á síðum dagblaða hér en í nokkru öðru landi sem ég þekki og
þau blöð sem ekki hafa myndlistargagnrýnendur á sínum snærum hafa
leitað logandi ljósi að fólki sem vill taka að sér þetta vanþakkláta starf, — oft
með litlum árangri. Því er út í hött að tala um „sjálfskipaða“ gagnrýnendur í
þessari grein, eins og sumir hafa gert.
Hins vegar eru þessi sömu dagblöð ekki jafn fús að skapa gagnrýnendum
sínum æskilegan starfsgrundvöll, þannig að þeir geti í ró og næði gaumgæft
obbann af þeim 150 myndlistarsýningum sem sjá dagsins ljós á Islandi á ári
hverju. Enginn myndlistargagnrýnandi er í fullu starfi á dagblaði á landinu
og hámarksgreiðsla fyrir myndlistargrein er nú um 500 krónur, að því mér
skilst, nema á Morgunblaðinu sem greiðir eftir lengd. Enda eru myndlistar-
greinar þar að jafnaði lengri en í öðrum dagblöðum. Nú má vera að
einhverjum þyki 500 krónur alveg nóg fyrir eitt stykki skoðun, en taka
verður tillit til þess að hver myndlistarsýning útheimtir oftast tvær heim-
sóknir, stundum þrjár, einhvern umþóttunartíma og síðan skrif og þá er
ótalinn bifreiðakostnaður gagnrýnandans.
Islenskir myndlistargagnrýnendur verða því að hafa lífsviðurværi sitt af
566