Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Side 91

Eins og á vígvelli
viðureign hans og lögreglunnar og lesandinn orðinn meir en lítið blendinn í
trúnni á málstaðinn. Og í lok sögunnar hefur öllum hinum föstu formúlum,
hlutverkum, gildum venjubundinnar sakamálasögu verið snúið upp í and-
stæðu sína.
Ef tvær, þrjár fyrstu sögurnar eru í aðalatriðum venjulegar, mjög vel
sagðar sakamálasögur þá eru á hinn bóginn þrjár síðustu sögurnar í flokkn-
um mjög svo óvenjulegar sem slíkar. Þær eru á meðal annars miklu flóknari
eða reknari í formi en hinar fyrri. Og lengjast um leið uns Terroristerna er
orðin næstum tvöföld á lengdina á við flestar fyrri sögurnar. I þeim eru
atburðarásirnar tvær og þrjár og tengjast ekki sín í milli nema rétt að
nafninu til, vegna þess að hinir sömu lögreglumenn, lögregluhópur sögunn-
ar kemur meir og minna við þær allar. Og þar eiga söguhetjurnar að taka út
þann þroska sem hægt og hægt hefur verið að safnast til í öllum fyrri
sögunum.
I síðustu sögunum er að vísu ævinlega farið með efnivið hefðbundinna
sakamálasagna, meira að segja sígilt slíkt söguefni í Luktar dyr, söguna af
aldurtila einstæðings og fjárpyndara, þar sem gátan er hvernig morðinginn
gat yfirleitt komist að hinum myrta. Hún er auðvitað leyst með glæsibrag í
bókinni. Þessi sakarefni sagnanna, morð Sigbritar Márd í Polismördaren og
Petrusar klámkarls í Terroristerna, eru að sumu leyti hliðstæð við fyrri
yrkisefni í flokknum, orsakir glæpanna eins og áður félagslegar og fjárhags-
legar. En jafnframt er eins og morðið sjálft og morðinginn verði æ meiri
aukageta í þessum síðustu sögum hverri af annarri, önnur sakarefni og
atburðarásir komnar í fyrirrúm í sögunum; bankaránsmálin í Luktar dyr,
eltingaleikur við ætlaðan lögreglumorðingja í Polismördaren, viðureign við
alþjóðlegan hryðjuverkaflokk annarsvegar og saga Rebekku Lind hinsvegar
í Terroristema. Og þessar atburðarásir þeirra verða umfram allt vettvangur
fyrir tilætlaða þjóðfélagsdeilu sagnanna með æ meiri stílfærslu umhverfislýs-
ingar, atburða, persónugerðar.
Þetta kunna að vera góðar og gagnlegar sögur, allt eftir smekk lesanda.
Allténd má gera sér gott af fyndni og fáránleika, afkárafarsa sem þar er til að
dreifa, sjá td. aðför lögreglu að bankaræningjunum Malmström og Mohrén í
Luktar dyr, lögreglumorðið sjálft, aðdraganda og eftirköst þess í Polismör-
daren og pólitísku tilræðin í Terroristerna. En hitt er hæpið að þær geri
lesandanum lengur gagn eiginlegrar sakamálasögu.
4
Það er haft fyrir satt að Sjöwall og Wahlöö hafi með Sögu um glæp ætlað sér
að taka sakamálasöguna til nýrra nota, gera raunsæis-aðferð eða yfirskin
585