Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Page 118

Tímarit Máls og menningar
Firringin er á sinum stað, ástandið og
afleiðingarnar. En hvar er hin ríkjandi
hugmyndafræði, utanaðkomandi öflin
öll í lífi manns? Hvar er samhengi
tilveru þessa fólks og umhverfisins?
Tengslin milli samfélagsgerðarinnar,
hugmyndafræðinnar og áhrifa þeirra
beggja eru mjög myrkri hulin. Fólk er
afhjúpað í einhvers konar tómarúmi.
Hin blekkjandi hugmyndafræði stendur
eftir lítið hreyfð. Þarna finnst mér
skáldinu bregðast bogalistin í ákafa upp-
gjörsins. Sýnu verra er þetta vegna
óskýrleika myndarinnar af sökudólgun-
um. Varla hafa mjög ólík öfl áhrif á
gerðir þess og unga fólksins nema þarna
sé borgarastéttin sjálf í heilu lagi mætt á
staðinn. Verst er þó að þetta eru myndir
af vélmennum, ekki fólki með hjarta,
heila og hönd. Eg er ekki að biðja um
skáldskap sem segir allt berum orðum.
Um að gera að skilja eftir handa lesanda.
Bara gefa öllum jafnan sjens. Annars
segja ljóð manns mest um eigin galla.
„Hvað er orðið af öllum
blómunum?“
Fyrsti hluti „Róbinsons" er um margt
líkur „Sendisveininum“. Þó er tónninn
öllu mildari og ákafi og hraði minni.
Alvaran, sem oft bregður fyrir í „Sendi-
sveininum", er ríkjandi í þessum hluta
„Róbinsons". „Cold war blues 111“ (9) er
ágætt dæmi um dapurlegan tóninn í
mörgum þessara ljóða. „Frelsi einstakl-
ingsins 1“ er í svipuðum dúr, en átakan-
legra, minnir á margan hátt á ljóð
„Sendisveinsins" svo sem „ljóð“ og
„anarkí í innheimum I og II“. Svona yrkir
Einar um einstakiingsfrelsið:
unga stúlkan
með myrkrið í hálsinum
hún slær ekki frá sér
en afvelta á gólfinu
storkar hún heiminum
(15)
Hárfína kaldhæðni er líka að finna í
ljóðunum í „Róbinson" þar tekst Einari
oft ákaflega vel upp t. d. í „frelsi ein-
staklingsins II“. (16) „vorkvöld í Reykja-
vík“ er annað dæmi:
þetta er bandarísk bíómynd
frá árinu nítjánhundruðfimmtíuogeitt
þegar hamingjan stjórnaði heiminum
og réttlætið sigraði að lokum
(11)
I „Róbinson“ fellur Einar sjaldan niður
í fordóma- og skilningsleysisgryfju eins
og gerist í „Sendisveininum" svo til lýta
er. Þó vottar fyrir því í ljóðum eins og
„eitt feitletrað morð“ (20), „mynd á
sýningu haustsins" (22) og „in memoriam"
í III. hluta bókarinnar:
og þegar þið hittist
eftir margra ára fjarveru yfir
götóttum
minningum í ullarkápunum vinsælu
getiði
séð að þó vegir lægju til allra átta
lentuð þið allar á sama stað
í einsemd eyðublaðanna
í friðsamlegri sambúð raðhúsanna
þar sem hugur ykkar í sófasettinu
íramkallar myndir sem aldrei voru
teknar
(49)
Hér verður hæðninnar ekki vart og
dregur það heldur úr klisjublænum. Af
svipaðri gerð en miklu harkalegri árás er
„c’est l’ennui" í „Sendisveininum" (25—
26). Sum þessara ljóða fjalla einkum um
612