Tímarit Máls og menningar

Ukioqatigiit

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Qupperneq 8

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Qupperneq 8
Tímarit Máls og mcnningar sælt líf lætur liann skína í ofstjórnarhneigðir, sem svo algengar eru hjá þeim sem smíða fyrirmyndarþjóðfélög í huganum. Hann gerir ráð fyrir þræla- haldi, meðal annars sem refsingu fyrir hjúskaparbrot, feðraveldi ströngu, takmörkun ferðafrelsis. Margt af ávirðingum Utópíu hans er reyndar tengt þeirri augljósu staðreynd, að hver bók þessarar gerðar er barn síns tíma. Til dæmis að taka telja hinir göfugu Utópíumenn Mores það sjálfsagt að nota það gull sem ekki er haft í hlandkoppa til að leigja sér hermenn til stríðsrekstrar og etja óvinum hverjum gegn öðrum. Þeir hika heldur ekki við að leggja undir sig lönd og stofna þar nýlendur ef einhver þjóð er svo „óskynsöm“ að nýta ekki land til ábata. Utópía er semsagt öðrum þræði réttlæting á heimsveldisbrölti Englendinga á dögum Hinriks áttunda (sem síðar lét hálshöggva Thomas More fyrir tryggð hans við páfann í Róm). Staðleysan er líka jarðskjálftamælir á andlegar og pólitískar hræringar tímans, lýsir ekki síst ótta við það sem er að gerast í raun og veru. I bók Thomasar More er um að ræða upphaf iðnvæðingar, vöxt borga, yfirgang landeigenda sem láta arðvænlegt sauðfé éta búalið út á vergang, stafar þar af siðferðileg óáran, glæpafaraldur og harðir refsidómar, eins og tíundað er í fyrri hluta bókarinnar. Sú staðleysa sem gefur öðrum nafn er því í eðli sínu viðbrögð við ýmsum herfilegum afleiðingum kapítalismans á æskuskeiði hans, og kannski ekki áætlun um framtíð, heldur gagnrýninn leikur að öðrum möguleikum í samfélaginu (ósk fremur en von, eins og áður segir). Leikur sem tengist við fegraða mynd fortíðarinnar. Utópía er ekki nærri alltaf framtíðarspá, heldur reist á viðbrögðum þeirra sem trúa á eldra jafnvægi, fornar dyggðir handverks og smábúskapar, þegar þeir standa andspænis örum þjóðfélagslegum breytingum, sem eru þeim fjandsamlegar og lítt skiljanlegar. Utópía átti sér mörg fordæmi áður. Thomas More var sjálfur nákunnugur kenningum Platóns um stéttskipt sameignarríki sem reist væri á réttu heimspekilegu uppeldi. Margir aðrir textar koma við sögu þessarar greinar, Paradís Biblíunnar, ævintýrasagnir um undralönd úti í veraldarsjónum, vitranir trúarhöfðingja og skálda um dýrð himneskrar borgar. Bók Mores markar hinsvegar tímamót að því leyti, að staðleysa hans er samfélag sem stendur á eigin fótum ef svo mætti segja, þarf ekki á guðdómlegri íhlutun að halda né heldur furðum ævintýrsins. Margir urðu til að feta í fótspor Thomasar More og hér er ekki úr vegi að nefna „Sólborgina“, La Cittá del Sole, eftir Campanella, rit frá upphafi sautjándu aldar. Þar reisir þessi marghrjáði ítalski munkur ríki visku og sameignar undir klerklegri forystu austur á Ceylon. Þar er sælan full, þar er líka ofstjórn á kynlífi — prestastjórnin þar velur fólk saman til undaneldis og börnin eru svo alin upp án afskipta foreldra. Og þar er einnig að finna 238
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar: 3. tölublað (01.06.1984)
https://timarit.is/issue/381031

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

3. tölublað (01.06.1984)

Iliuutsit: