Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 60

Tímarit Máls og menningar
afrískum þrælum. Afríka er Kúbumönnum nákomin og hjartfólgin, þaðan
hafa þeir rytmann og kuklið og frelsisþrána. Strokuþrælar eru þeirra
útilegumenn og fara af þeim miklar sögur og hetjulegar. Frægastur þeirra er
án efa Esteban Montejo, sem var 105 ára þegar kúbanski rithöfundurinn og
mannfræðingurinn Miguel Barnet skráði ævisögu hans árið 1963 og gaf út á
bók sem þýdd hefur verið á mörg tungumál, „E1 Cimarrón" (Strokuþræll-
inn) heitir bókin og er gagnmerk lesning. Þrælahald var ekki afnumið á
Kúbu fyrren uppúr 1878, eftir tíu ára blóðugt frelsisstríð.
Spánverjar réðu yfir Kúbu í fjórar aldir og á þeim tíma var kaþólska
kirkjan voldug í landinu. Frá Afríku komu önnur trúarbrögð: „Yoruba“
eða „Santería", „Conga-reglan“, „Abakuá“ og fleiri. Sagan segir að Spán-
verjum hafi gengið illa að kristna þræla sína þar til þeir duttu niður á þá
ágætu lausn að leyfa þeim að dýrka sín heiðnu goð með því skilyrði að þeir
nefndu þau nöfnum kaþólskra dýrlinga. Þannig varð Babalú að heilögum
Lasarusi og Shango að heilagri Barböru. Þessi trúarbrögð eru náskyld því
sem á Haiti er kallað voodoo og margir kannast við.
Rétt fyrir aldamótin síðustu misstu Spánverjar Kúbu í hendurnar á
Bandaríkjamönnum og eftir það má segja að áhrif hinnar kaþólsku kirkju
hafi farið minnkandi en í staðinn óx vegur ýmissa sértrúarflokka, ættaðra frá
Bandaríkjunum: baptista, meþódista, aðventista, kvekara, votta Jehóva og
hvað þeir nú heita. Margir halda því fram að kaþólska kirkjan hafi fyrst og
fremst verið kirkja yfirstéttarinnar á Kúbu og víst er að ítök hennar eru ekki
sterk meðal almennings þar núna, þótt enn séu starfræktir prestaskólar,
klaustur og kirkjur. Afrísku trúarbrögðin og sumir sértrúarsöfnuðirnir
virðast ætla að verða lífseigari meðal fólksins. I kúbönsku stjórnarskránni
frá 1976 er skýrt tekið fram að hver maður megi iðka þau trúarbrögð sem
honum sýnist, eða engin ef honum sýnist svo.
Tónlistin á Kúbu hefur í stórum dráttum þróast á svipaðan hátt og
trúarbrögðin: áhrifin komu aðallega úr tveimur áttum, runnu saman og úr
varð fjölskrúðug og frumleg blanda. Fróðir menn segja að Kúba sé eitthvert
merkilegasta músikland í heimi og um kúbanska tónlist hafa verið samdar
margar bækur. Það sem er þó merkilegast við þessa tónlist er að hún lifir
meðal fólksins og er því jafneðlileg og nauðsynleg og lífsandinn sjálfur. Allt
verður Kúbumönnum að músik og dansi. Rúmban er lífsform, og þeir sem
skara fram úr á því sviði njóta ómældrar hylli meðan þeir lifa og verða að
goðsagnapersónum þegar þeir deyja. A hverju sumri eru haldin karnivöl um
alla Kúbu. Skrautlegust eru þau í Havana og Santiago de Cuba, en varla
finnst smábær svo aumur að hann hafi ekki sitt karnival. Þá ríkir gleðin á
strætunum. Stórir, skreyttir vagnar eru dregnir af dráttarvélum eða bílum
(áður af hestum) og uppi á þeim tróna hljóðfæraleikarar og dansarar í
290