Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Qupperneq 41

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Qupperneq 41
setja saman Haukdœla þátt (Björn M. Ól- sen 383-385, 391-393, 432^35; Jón Jó- hannesson xxv, xxxiv-xli). í bálki þessum eru taldar ættir Oddaverja, Sturlunga, Ásbiminga, Svínfellinga, Sel- dæla, Vatnsfirðinga og Grundarmanna í Eyjafirði. Ættimar hafa upphaflega verið raktar frá dögum Gissurar biskups í Skál- holti (um 1100). Þetta eru að formi til niðja- töl Sæmundar fróða, Þórðar Gilssonar, Ásbjöms Amórssonar, Sigmundar Þorgils- sonar, Bárðar svarta, Þórðar í Vatnsfirði og Þorsteins rangláts. Áhersla er lögð á karl- legginn og böm yflrleitt talin upp í aldurs- röð, þó þannig að synir koma fyrst og svo dætur. Jón Jóhannesson áleit að eitthvað sérstakt hlyti að hafa vakað fyrir höfundin- um af því að hann taldi ættir frá ættfeðmm sem uppi vom um svipað leyti, en ekki öðmm eldri eða yngri, án þess að hann færi frekar út í þetta (xxv). Hugsanleg skýring gæti verið að Sturla hafi þekkt Þorgils sögu og Hafliða og viljað rekja ættimar aftur til samtíma höfuðpersóna hennar. En goða- völd Sturlunga hófust einmitt á þessum tíma. Ættartölumar miðast einnig nokkum veginn við það sem samtímamenn Sturlu um miðja 13. öld þurftu að vita um skyld- menni sín vegna laganna. Ef til vill er það ekki tilviljun að niðjar Sæmundar fróða em nefndir fyrstir. Þaðan kom fróðleikurinn inn í ætt Sturlunga með því að Snorri var alinn upp hjá Jóni Lofts- syni, sonarsyni Sæmundar í Odda. Spyrja mætti hvort ættartölumar hafi í upphafi ver- ið alveg óháðar Islendinga sögu. Líklegra virðist að þær séu hluti af undirbúnings- vinnu Sturlu undir að skrifa söguna, eins og inngangur að henni (sbr. hugmyndir Stef- áns Karlssonar um að Sturla hafi sett saman alfræði til að nota við sagnaritun sína). Þess vegna séu ættrakningar af skomum skammti í sögunni sjálfri. Það er þó rétt sem Finnur Jónsson benti á að íslenskar fom- sögur byrjuðu yfirleitt ekki á heilum ættar- tölubálkum heldur aðeins á einstökum ættartölum (723). Þá mætti spyrja hvort ættrakningamar hafi verið sniðnar eftir því sem koma skyldi í sögunni eða ekki. Erfitt er að segja til um það nú af því ekki er víst hversu mikið höfundur Sturlungu rjálaði við textann. En ef undan er skilin ætt Þor- steins rangláts (Gmndarmenn) eiga ættar- tölumar að mestu leyti við frásagnir sögunnar. Þetta em nefnilega ekki fullkom- in niðjatöl heldur em þeir helst taldir sem höfðu mest völd og komu mest við sögu. Líklegast er því náið samband milli ætt- rakninganna og íslendinga sögu. Vafalaust er það til að sýna og sanna samfélagsstöðu ættarinnar þegar Sturlung- ur gerir grein fyrir niðjum Þórðar Gilssonar í röð niðjatala helstu höfðingjaætta lands- ins, en eins og áður sagði vom Sturlungar tiltölulega ný valdaætt á 13. öld. Ættar- metnaðurinn réð líklega því einnig að vikið var frá formi ættartalnanna í bálknum með því að rekja ættir mæðra Þórðar og konu hans aftur til Snorra goða og Guðmundar ríka. Til að komast í höfðingjatölu hafa Sturlungar haldið á loft göfugum uppruna sínum. Kirkjan hafði flutt inn skriftarkunn- áttuna til eflingar kristni og kirkju en ver- aldlegir höfðingjar höfðu fljótt lært að nota hana sér til framdráttar ef marka má Fyrstu málfrœðiritgerðina sem telur lög og áttvísi meðal þess sem fyrst var fest á bókfell. Oddaveijar og Haukdælir vom þekktir fyrir bóklegan lærdóm á 12. öld en völd þeirra stóðu þegar traustum fótum. Sturlungar virðast hins vegar hafa notað frásagnarlist og skriftarkunnáttu markvisst til að koma TMM 1993:1 31
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.