Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 70

sem er kallað vinsældir. Hinir takmörkuðu
möguleikar „á sölu á litlum markaði“ og
það að skáldið geti aldrei orðið mjög vin-
sælt á litlu málsvæði gerir listamanninn
annaðhvort frjálsan innra með sér og í verk-
um sínum eða smásmugulegan; oftast það.
Um leið grípur hann hræðsla við allt, en
einkum óttast hann um hag og orðstír sinn,
vegna þess að smekkur ,,fjöldans“ eða
hinna örfáu lesanda hefur tilhneigingu til að
vera lítilla sanda og sæva á öllum sviðum.
Slíkt er eðlilegt með hliðsjón af lögmáli
aðstæðnanna.
Ég hafði varla gert mér ljóst frelsið í
spennitreyju þess málsvæðis sem ég átti
heima á, þegar rann upp fyrir mér að sér-
hver uppreisn eða tilraun til hennar innan
textans mundi verða harla lítilfjörleg eða
rétt til málamynda. Án stuðnings frá stóru
svæði eða athafna á því verður engin bylt-
ing gerð nema ef hún skyldi vera það eitt að
hræra stöku sinnum í grautarpotti. Þetta er
það sem íslenskt samfélag hefur gert sig að
í hinum ýmsu og veikburða hræringum
landsmála eftir stríðið: það hefur orðið í
tímans rás að næstum ókennilegum einlit-
um graut með hálfgerðu bragðleysi í eitt
hundrað og þrjú þúsund ferkílómetra stór-
um potti.
Á þeim tíma þegar venjulegur íslenskur
rithöfundur var í essinu sínu og sat sjálfsör-
uggur við auða blaðið varð ótti við óþarfa
brambolt innan textans að mínu helsta hug-
arangri. Ég vissi að ég mundi aldrei fá það
sem höfundi er nauðsyn, að fá stuðning frá
stærri erlendum samfélögum t.d. með því
að bækur hans yrðu þýddar. Samt óttaðist
ég ekki það að verða einn á báti við mitt
auða blað, ekki heldur það að ég yrði ein-
hentur eða með tímanum þættist skáldskap-
arbúkur minn ekki vita að vinstri hönd hans
vissi hvað sú hægri væri að skrifa. Báðar
voru frá fyrstu tíð handvissar um uppruna
sinn og að getan væri samkvæm því. Ég
þóttist vera glöggur á vilja beggja. Búknum
á milli þeirra varð eðlilegt að skrifa fyrir
sjálfan sig, en aðrir máttu líta á texta hans
ef þeir vildu eða þorðu. Ég stundaði ekkert
trúboð og hef bjargað mér þannig frá því
sem oft er gripið til í samfélagi sem veit
ekki hvemig það á að bregðast við manni
sem hefur ekki sagt skilið við kórinn heldur
hefur hann aldrei komið nálægt honum á
raddæfingu. Ég hef aldrei látið það á mig
fá, heldur fundist eðlilegt að þegar glaður
kór syngur fyrir sína „textaþega" þá lætur
hann eins og sá sé ekki til sem tautar og
raular fyrir utan hann. Það er líka eðlilegt
að kórar í útlöndum heyra ekki heldur raul-
ið og telji hann þess vegna ekki til sinna
radda. Vegir söngsins á vegum menningar-
innar eru órannsakanlegir.
Óttinn við textann
eftir langa sambúð við hann
Algengt er að skáldsagnahöfundar óttist að
þeir lokist fyrir fullt og allt í gröf og kyrrð
inni í texta sínum, að þeir múrist inn í
orðavegginn og bíði þar bana. Algengara er
samt að rithöfundar kunni þar prýðilega við
sig í hleðslunni. Þá halda þeir að textinn sé
orðinn hinn eini sanni og í miðju hans séu
réttu hæfileikamir sem mynda eilífa kjam-
ann. Þeir vilja þar af leiðandi troða honum
upp á aðra sem endanlegri lausn, ýmist með
því að beita rógi eða kappkosta að enginn
komist að með sína, með nýja eða endur-
skoðaða hugsun eða hugsanagang í texta á
yfirráðasvæði þeirra.
Þó eru til höfundar sem reyna að láta
60
TMM 1993:1