Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Side 30

JÓN YNGVI JÓHANNSSON
Sverð og skagfirskar bóndakonur
Við þýðingu skáldverka er það sígilt vandamál hvernig fara skuli með vísanir
til þátta í menningu frumtextans sem hafa einungis merkingu fyrir það
málsamfélag sem hann er sprottinn úr. Sem fyrr eru tvær meginleiðir sem
þýðendur geta valið: staðfærsla sem er í anda áhrifa-jafngildis, og bein
þýðing, með eða án skýringa sem er þá í anda formlegs jafngildis. í Absolution
er íýrri leiðin valin, enda markmiðið með breytingum á textanum að stað-
setja hann í engilsaxnesku bókmenntakerfí eins og áður sagði. Þessi stað-
færsla er ekki stór hluti af breytingunum sem gerðar eru á textanum. Þær
eru samfelldar og gegnumgangandi sem bendir til þess að þær séu gerðar í
þeim tilgangi að má út íslensk einkenni sögunnar.
Oftast er sú leið farin að sleppa sérkennum sem varla verða skilin fyrir-
varalaust nema menn hafi skilning á íslensku samhengi. Þannig er því t.d.
farið þegar Pétur Pétursson líkir fyrri konu sinni við skagfírska bóndakonu
(92), og þegar vísað er í dánarfregnir og jarðarfarir í íslensku útvarpi (7).
Tjörnin sem einatt er með stórum staf á íslensku verður einnig fyrir barðinu
á þessu, hún er bara „the lake“ (240 í Absolution) eða er sleppt (117). Annað
atriði og nokkuð stærra sem sleppt er í Absolution er líkingamál sem Pétur
Pétursson grípur til þegar hann lýsir samskiptum fjölskyldu sinnar. Þar notar
hann gjarnan líkingar við sverð, spjót og önnur forn vopn sem eru íslenskum
lesendum kunnuglegar. Stundum er þessu sleppt, til dæmis þegar Pétur
sviðsetur í huganum viðbrögð dóttur sinnar eftir dauða sinn:
.Fyrirgef mér, Faðir, því ég hef syndg-
að. Það eru liðnar fjórar vikur ff á því
ég kom til þín seinast, fjórar langar
vikur og dimmar, vikur hvassra
spjóta og beittra hnífa, vikur sem
faðir okkar heitinn hefði haft unun
af að fýlgjast með, væri hann enn á
lífi...‘(ll)
“Forgive me, Father, for I have
sinned. Four weeks have passed since
I last visited you, weeks that our late
father would have delighted in
observing, were he still alive.”
Annars staðar er myndmálið þýtt með tiltölulega hlutlausu orðalagi á ensku,
„þessi verða vopnin og spjótið gengur í hjartastað“(7) verður „these will be
their instruments of torture.“(5) Aðeins á einum stað er skrefið stigið til fulls
í staðfærslu þessa myndmáls, en þá er myndin sótt í heim indjána í stað
víkinga: „nú skyldu sverðin slíðruð“(100) verður „it was time to bury the
hatchet“(90). Síðasta dæmið er lunkin lausn í anda áhrifa-jafngildis,
stríðsöxi indjánans hefur sömu skírskotanir í bandarískri orðræðu og sverð
víkingsins í íslenskri. Það sem mestu varðar hér er ekki það hvernig hver
28
TMM 1997:2