Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Qupperneq 75
Guðbergur Bergsson
Maðurinn í náttúrunni
Eitt er víst í því sem varðar náttúruna og manninn, að náttúran getur verið
til og lifað náttúrulífi sínu án hans. Aftur á móti getur maðurinn ekki lifað
mannlegu lífi án hennar, hvorki góðu né slæmu. Þess vegna er farsælast fyrir
manninn að náttúran og hann lifi lífi sínu í mátulegri sátt og samlyndi, án
þess að hann ætli að iðka við hana svipað markaðstrúboð og kristnir menn
og hagfræðingar stunduðu á síðustu öld á heiðingjum, að vilja breyta
heiminum um leið en bættu aðeins hagsæld sína sem umturnaði lífi heið-
ingja og náttúru. Þessar skyldu kristnu breytingarkenningar í fagurfræði,
stjórnmálum og umbótum skutu upp kollinum á svipuðum tíma í Evrópu
með útþenslustefnu hvíta mannsins á öllum sviðum, fyrst með beitingu hins
heilaga orðs guðstrúar og hagfræði en síðan vopna og véltækni á kostnað
fólks af öðrum litarhætti og heimshornum en að lokum breyttist breyting-
arþörfin í andstæðu sína og varð að eyðileggingu innan Evrópu. Allt þetta
góða starf hefur leitt til afskræmingar manns og náttúru fremur en aukinnar
fegurðar jarðar og mannlífs. Þar að auki hefur evrópska breytingarþörfm,
sálrænt séð, aukið friðleysi mannkynsins, einkum á sviði þekkingarinnar,
orðið til þess að maðurinn uppgötvar stöðugt betur og betur vélræna þátt
lífsins á meðan hinn andlegi gleymist. Þannig leiðir iðkun vísinda til bölsýni
á lífíð: maðurinn sér sjálfan sig einungis sem vélrænan, tilgangslausan hlut
sem er varla til annars nýtur en þess að eignast hluti sem hann bjó til sjálfur
í fyrstu en framleiddi síðan í vélum til að útrýma þörfum líkamans fyrir að
nota sig til starfa. Núna framleiðir maðurinn ýmist eða eyðileggur í eins
konar sjálfsfróun framleiðslunnar og hefur af því stundargaman.
Sérhver þáttur í lífi mannsins er byggður á náttúrunni. Hann er háður
henni og hún er undirstaða hans, bæði tilfinningalífs og athafnalífs, og setur
honum takmörk. Það bendir til þess að menn eigi að vera í eðlilegum
tengslum við sjálfa sig án þess að reyna að vera æðri mannlegri getu og eðli,
vilja líkjast vélunum. Menn verða aldrei ofurmenn nema í þeirri hugmynd
sem óskhyggjan býr til. Því maðurinn er efni háð takmörkum og dauða, en
getur endurnýjað sig í öðrum, samt fá þeir hvorki fleiri né færri tækifæri en
forfeðurnir til þróunar og vits. Efni og tækifæri mannsins standa í stað, þó
TMM 1997:2
73