Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Side 62

DANIELE SALLENAVE
Hugmyndir frönsku byltingarinnar snerust upp í andstæðu sína þegar
Napóleon þóttist ætla að hrinda þeim í framkvæmd með vopnavaldi, flytja
þær út í glamri frá hermannastígvélum, hurðarskellum, ópum kvenna, blóði.
Snillingurinn byggir rétt sinn á réttleysi lítilmagnans, í þessu tilfelli gamallar
konu, okurkerlingar, sennilega gyðings. Því miður! Ástæðan fyrir því að
Dostojevskí lætur hana vera gyðing er ekki sú að hann vilji vekja aukna
samúð með henni, heldur þvert á móti sú að hann vill undirbyggja betur
kenningu sína: fórnarlambið verður að vera einskis virði sem slíkt svo að það
sé algerlega ljóst að jafnvel í tilfelli sem þessu megi ekki mann drepa.
12.
Okurkerlingin enn. Taglið í gulnuðu hári hennar vísar okkur veginn, sveiflast
til og frá frammi fyrir augum okkar, alblóðugt.
Og Pétursborg með öllum sínum höllum, björt og köld. fskaldir útreikn-
ingar valdsins kremja hinn mjúka og máttvana fagnaðarboðskap.
13.
Gul þoka yfir Fontanka.
Við fórum aðeins of seint í þriðju gönguferðina. Það hefði þurft að fara í
hana fyrir þrjátíu árum, inn á milli gömlu verksmiðjanna, styttanna af Lenín,
slagorðanna, eða meðan umsátrið stóð yfir, eða enn fyrr þegar heimatilbúnar
sprengjur byltingarsinna tifuðu í sardínudósum (Bélyj: Pétursborg).
Við reikuðum í áttina að Astoríahótelinu þar sem ekkert er lengur að sjá.
Hvorki salinn þar sem Hitler hafði áformað að halda upp á sigur sem aldrei
vannst, né herbergið þar sem Ésenín lést. Og guðleysissafninu, þar sem
Calasmálið er rakið í atriði með vaxdúkkum, hefur verið lokað. Hvað hefði
Diderot, höfundi Nutmunnar, fundist um það?
Ég gekk frá Útsýnisstaðnum, þar sem sumar verslanir voru tómar og aðrar
fullar af innfluttum varningi, frá bakgörðum glæsilegra halla þar sem gömul
Volga beið undir skítugri strigaábreiðu og höfðu dekkin á henni og þurrk-
urnar verið fjarlægð; frá styttunni af Púskín þar sem ungir eiturlyíjaneyt-
endur rotta sig saman; frá fljótsbökkunum þar sem beitiskipið Áróra blikkar
heimskulega og mafian verslar með innfluttan varning, þaðan gekk ég ein
og stefnulaust um götur í tunglskininu.
Hvar var leiðsögumaðurinn minn? Var ég hætt að leiðsegja honum?
Ég fann hann aftur, kaldan og hrakinn, hjá minnismerkinu um þá sem
féllu í umsátrinu.
Ég fór með hann og bauð honum upp á vodka á búllu í illa upplýstri götu.
60
TMM 1997:2