Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Blaðsíða 119

RITDÓMAR
samt er eins og þessi gömlu orð nái ekki
almennlega utan um hana. Hún leiðist
ekki út í þreytandi nöldur út í dægur-
menninguna, sem hefur meiri áhrif á líf
okkar en flestir vilja gangast við, þótt
Hlynur sé auðvitað kominn út fyrir öll
mörk í þeim efnum. Þrátt fyrir tilfinn-
ingaleg höft og vanþroska er hugur hans
síkvikur líkt og áreitið geri honum ekki
annað en gott þegar horft er til þeirrar
tilvistarkönnunar sem Hlynur leggur
stund á. Það er því afar varhugavert að
afgreiða Hlyn sem hálfvita enda er sagan
sjálf tvígstígandi gagnvart slíkri túlkun.
Hlynur er dæmi um ósérhæfðan endur-
reisnarmann á tímum upplýsinga sem
veita honum engin svör þótt þær leggi
undir sig vitund hans og skynjun. Hann
er í senn maður nútímans og Sögunnar
þótt hann þoli ekki fortíðina, andhverfa
Upplýsingarmanna að því leyti að hann
er stútfullur af þekkingu sem nýtist hon-
um ekki á nokkurn hátt.
Þótt persóna Hlyns sé að miklu leyti
runnin saman við yfirborð fjölmiðlanna,
hans innri maður sé tökumaður, þá leið-
ist honum nútíminn. Hann þrífst hvergi
nema í sjálfsskipaðri útlegð frá öðrum
mönnum en finnur óþoli sínu ekki raun-
hæfan farveg. Sú sifjaffæði siðferðisins
sem hann leggur þrátt fyrir allt stund á
sannfærir hann um að mannkynið vaxi
ekki í samræmi við töffa tækni og vís-
inda. Mannleg samskipti eru gamaldags
að mati Hlyns, sú viðleitni hans að brjót-
ast út úr hálfvelgju góðborgaranna felst í
helgibroti sem reynist þegar upp er stað-
ið ekki helgibrot heldur hjákátleg
bernskubrek fullorðins manns; fitl við
stöðumæla og pilluspjöld. Hann líður
fyrir brot sín gegn sínu fólki og reynir af
veikum mætti að biðjast fyrirgefningar.
Sagan hafnar í raun þeirri túlkun Hlyns
að mórallinn sé bara eitthvað skrifað
með bleki á gulnaðan pappír, að við
séum „löngu komin yfir allt þetta gamla“.
Því sjálfur lifir hann ekki handan við
rétt og rangt; jafhvel á honum hefur páf-
inn tak. Hann er sakbitinn og stendur
engan veginn undir nafni sem siðleysingi
enda er sagan undarlega „mennsk“ þegar
öll kurl koma til grafar. Tilvera hans er í
senn markalaus og marklaus og gefur
engin tilefni til harmleiks; í því liggur ef
til vill stærsti harmurinn. Óvitið á sér
ævinlega skynsamleg tilefni, ýmist í fóst-
urmissi systurinnar Elsu eða óbærilegu
matarboði hjá góðborgurum í Garðabæ
sem reynir á andófsmanninn svo um
munar. Viðbrögð Hlyns við eigin „falli“
og gruggugri öld eru með öllu ástríðu-
laus og leiða hvorki af sér fullveldi né
nautn. Helgibrot hans eru „marklaus“
enda tekur heimurinn ekki eftir þeim á
þann hátt sem til er ætlast: „Ég er aum-
ingi. Mér tekst ekki einu sinni að slá í
gegn þó ég komi nakinn fram“ (284).
Þrátt fyrir tilraun höfundar til að gera
Hlyn að ýktri táknmynd fyrir alla þá lág-
kúru sem finna má í fari kynslóðar hans
er hann of raunverulegur og um leið allt
of máttlaus og borgaralegur í sér til að
standa undir eigin gagnrýni sem beinist
ekki síst gegn honum sjálfum. Hann er
ófær um að lifa á „mörkunum“. Þess
vegna stendur hann í mynd nútíma-
munksins allsnakinn á klausturgólfinu í
lok sögu, vel gefinn geldhani nýkominn
úr baðkari móður sinnar, gufusoðinn og
linur; mennskari og máttlausari en
nokkru sinni fyrr.
Eins og fýrr segir býður sagan ekki
upp á göfgun eða upphefð af nokkru
tagi; hún lýsir slitróttri tilvist en sýnir
ekki einstakling sem ferst í einsemd sinni
í því óskiljanlega ævintýri sem líf nú-
tímamannsins er. Sagan skemmtir les-
endum sínum með óteljandi samtíma-
vísunum og glórulausum tengingum
sem eru aðalsmerki á sprellfjörugum
þankagangi Hlyns; á yfirborðinu virðist
Búdda jafnrétthár Debby Harry, Guð og
Tarantino leggja báðir sitt af mörkum til
að leiða Hlyn út úr Borgarfjarðar-
TMM 1997:2
117