Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Blaðsíða 114

RITDÚMAR
að morgni“ um „mulningsvél orðanna“
og tilhneigingu sjálfumglaðra hluta til að
leysast upp í henni. Hann treystir ekki
fingrum sínum „fyrir innistæðu beinnar
línu“, þ.e. hið ritaða orð er ófært um að
tjá ást svo að mark sé á takandi. Fingur
skáldsins „má burt þyrrkingslegar
kræklur verunnar“ eins og það er orðað
í ljóðinu. Ljóðið „Orðabókin“ fjallar um
glötuð orð sem (að öllum líkindum) hafa
farið á milli elskenda. Þessi orð „finnast
ei framar/ milli lína í orðabók hlutanna“.
Gamansemi einkennir ljóðið „Orðin“
þar sem orðin eru persónugerð og lifa
sínu eigin lífi. Einn góðan veðurdag eru
orðin orðin fullorðin, ráðsett, ífamsett
og varfærin og þau eru ennfremur „flækt
í félög og söfnuði“ og ekki lengur feimin
„þegar léttdrukkin/ minnast bernskunn-
«
ar .
Gamansemi beitir Geirlaugur oft í
bland við háð t.d. í ljóðinu „Ragnarök“
og útkoman er kostuleg ádeila. Stundum
er honum reyndar heitara í hamsi en svo
að gamansemin komist að. Skaphiti og
grófara tungutak sést t.a.m. í „17. júní á
eystrasalti“, þar vandar skáldið lands-
mönnum sínum ekki kveðjurnar á þjóð-
hátíðardaginn, segir að þeir grenji þjóð-
sönginn, klæmist við fjallkonuna og mígi
„utan í ingólf*. En þetta er einsdæmi í
Þrítengt, yfirleitt er heimsádeilan sett
fram á listrænan og vandaðan hátt. Mörg
ljóðanna fjalla um tilvistarvandann, um
samviskubit, þjáningu, kvíða og afneit-
un, en einnig um sælu, von og jafnvel ást
sem vega upp á móti hinu neikvæða.
Ljóðið „Naglfar“ fjallar um hina andlegu
krossfestingu sem tíðkast einkum nú á
tímum og því má greina naglfar í hverj-
um lófa. Annað snilldarlegt ljóð í sama
anda nefnist „Pastorale“. í upphafi þess
er talað um að „halda linkindinni á beit/á
upplýstum almenningi“. Þetta er snjall
orðaleikur sem tengist heiti ljóðsins og
sauðfé á beit. Síðan er talað um „upp-
skrúfaðan smalasöng“ sem sumir voga
sér að taka undir og „rauðan skúf og
peysu“, hér er vísað í þá rómantík sem
ríkir í sonnettu Jónasar „Ég bið að
heilsa“. I öðru erindi verður tónninn
stríðari, það dimmir og í myrkrinu fara
skottur og mórar á kreik og lokin eru
svohljóðandi:
myrkrið hlutleysi yfirlýst
minningin eldknöttur furður
vomir ein með annað augað opið
færð ei framar að skilið von og kvöl
jarm um örvænting sælu eða efa
(50)
Hér er líkingunni við sauðféð haldið og
ekki laust við að vísað sé í lokaerindi
kvæðisins „Ferðalok“ eftir Jónas. I róm-
antíkinni trúðu menn því að andar
elskenda næðu saman í eilífðinni en nú
á okkar póstmódernísku tímum er eina
huggun og vissa skáldsins að von og kvöl
séu síamstvíburar. I mörgum ljóða Geir-
laugs Magnússonar kristallast vitund
nútímamannsins, yrkisefni hans eru
kunnugleg úr ljóðum módernista svo
sem vanmáttur orða, klofin vitund, van-
trú á skynsemidýrkun og framfarir og
gildiskreppan margumtalaða. Hannes
Sigfásson hefur ort um svipuð efhi og
Geirlaugur hér, að ekki sé minnst á Stef-
án Hörð og síðast en ekki síst Sigfus
Daðason, sem líkt og Geirlaugur hefur
numið margt af frönskum nútímaskáld-
um. Bjartsýnin vefst ekki mikið fýrir
módernískum skáldum, þeir sjá sönnum
gildum ógnað og reyna að benda á það í
ljóðum sínum á sinn hógværa hátt. Þetta
þýðir að til eru sönn gildi fyrir þeim t.d.
margt úr okkar klassíska menningararfi.
Málið vandast hinsvegar þegar litið er á
þróun síðustu tuttugu ára þar sem
ákveðin afhelgun hefur átt sér stað, ekk-
ert er lengur heilagt í listum og bók-
menntum. Það hefur verið talað um að
nú sé tímabil póstmódernismans gengið
í garð. Eitt af einkennum þess er skortur
á sönnum gildum, upplausn og rótleysi
fylgir óhjákvæmilega í kjölfar slíkra lífs-
112
TMM 1997:2