Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Qupperneq 38

JÓN YNGVI JÓHANNSSON
unga Péturs sem fremur glæpinn verður þess vegna meiri í ensku gerðinni.
Pétur gerir sér grein fyrir því hvað glæpurinn er lítill og hann sjálfur
hégómlegur. Þegar þessi íróníska afstaða til glæpsins helst í hendur við
kaldari og beinskeyttari stíl verður Pétur örlítið frábrugðinn þeirri persónu
sem birtist í íslensku sögunni. Hann er laus við hinar meyrari hliðar sem
birtast m.a. í tilhneigingu til ljóðrænu, og hann gerir sér að því er virðist
grein fyrir því að líf hans er byggt á sjálfsblekkingu. Um leið breytist staða
sögulokanna eða afhjúpunar Péturs. Þegar í ljós kemur að afleiðingar glæps-
ins urðu engar er það aðeins staðfesting þess sem bæði lesandann og Pétur
hefur grunað. Það verður því ekkert fall, heldur miklu fremur staðfesting á
því að Pétur er á sama plani og aðrir, þótt hann sé illmenni þá er hann að
mörgu leyti misheppnað illmenni og þess vegna verður samúðar lesandans.
Munurinn á viðtökum á fslandi og í Bandaríkjunum hefur að geyma
dæmi um þessa breytingu á viðhorfi lesanda til Péturs, þótt auðvitað verði
hér að gera fyrirvara um einstaklingsbundinn lestur einstakra gagnrýnenda.
Brad Leithauser segir í New York Review of Books:
Hann kemst að þeirri niðurstöðu að allt líf hans hafi verið byggt á
„blekkingu“. Og nú loksins virðist Peterson, sem hefur alltaf hreykt
sér af því að biðja aldrei um ölmusu, vilja samúð okkar. Það er til
marks um listræna leikni í sögu Ó.J. Ólafssonar að við erum fús að
veita hana.16
Árni Bergmann sagði hins vegar í Þjóðviljanum þremur árum áður:
En nú er komið að skrýtnum hlut og varasömum: sögusamúðinni.
[...] við sjáum Pétur Pétursson aldrei í neinum þeim ham, sem gæti
fengið okkur til að trúa því að eftirsjá væri í piltinum. Við erum með
ýmsum hætti leidd að þeirri niðurstöðu að hlutskipti hans sé sjálf-
skaparvíti - og rétt mátulegt á karlhelvítið! Við erum of sátt við hans
auma líf.17
Þeir virðast ekki vera alveg sama persónan, Pétur Pétursson aðalsöguhetja
Fyrirgefningar syndanna og Pétur Pétursson aðalsöguhetja Absolution. Sá
síðarnefndi er bæði flóknari, hlægilegri og viðfelldnari persóna.
Niðurlag
Hér að framan var vikið að því að um margt minnti Fyrirgefning syndanna
á 19. aldar raunsæi, og ég er langt í frá einn um að nota þá samlíkingu. Seilst
hefur verið til samlíkinga við Dickens, Dostojevskí og Strindberg til að lýsa
aðferð verksins. En það er einnig önnur bókmenntagrein á sveimi í Fyrirgefn-
36
TMM 1997:2