Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Blaðsíða 86

GUÐBERGUR BERGSSON
eða á renniböndum til að komast á jafn réttan kjöl og aðrir í veröld þar sem
allir eru jafn samkeppnisfærir, án þess að spyrja: Verði allir jafn færir og vörur
jafn góðar, eiga menn þá að kaupa þær með bundið fyrir augun og láta
tilviljunina ráða hvað þeir láta jafn góða vöru í körfuna? Er tal um jöfnuð í
þessu álíka mikið málæði og annað málæði og til þess gert að koma stöðugt
sama fólki til valda en undir nýjum nöfnum svo breytingarnar tryggi það eitt
að ekkert breytist þrátt fyrir stöðugar breytingar?
Eitt sinn í kreppunni eftir 1930 kom til Grindavíkur ffægur rithöfundur
sem fékk sér heilsubótargöngu effir matinn, skokkið var ekki komið. Hann
kom þá að barnaskólanum og heyrði sálmasöng. Þarna fór ffam barnaguðs-
þjónusta. Rithöfundurinn óð inn í miklum ham og ákvað að kveða niður
með háði og rökum trúna á guð og boða nýjan sannleika, trú á hinn
vísindalega sósíalisma. Effir sönginn sagði hann:
Þið lofið alhliða getu guðs?
Auðvitað, svöruðu kerlingarnar. Það hefur okkur verið kennt ffá barn-
æsku.
Getur guð þá búið til svo stóran stein að hann geti ekki loftað honum?
spurði rithöfundurinn sjálfumglaður og hélt að hann hefði rekið kerlinga-
greyin á stampinn og þær sæju með einföldu rökdæmi að guðstrú er jafh
fáránleg og að halda að Oliver Lodge fari ekki með lygi, sjálfur hugðist hann
nota kerlingarnar í sanna ádeilusögu og sannfæra lesendur um ágæti sitt sem
ósvikið sagnaskáld. Nú beið rithöfundurinn í ofvæni og horfði glottandi á
kerlingar standa á gati. Þá svaraði ein þeirra:
Ekki er hægt að tala um getu hjá guði. Getan og getuleysið eru hjá okkur
mönnunum. Ef guð hefði áhuga á grjóti mundi hann lyffa steininum án þess
að lyfta honum.
Komdu með gild rök fyrir þessu, bað rithöfundurinn.
Þetta gerist á sama hátt og guð lætur mann deyja án þess að við deyjum,
svaraði kerlingin. f dauðanum felst eilíft líf. Heiminum og trúnni verður ekki
breytt með grjótburði guðs eða öðru í verki hans, en þú ert auðvitað frjáls
að gera við okkur, kerlingarnar, hvað sem þér þóknast í skáldskap.
Þannig var greind kerlinga í Grindavík. Þær létu náttúruna í friði, í
samræmi við eðli þeirra sjálfra og hennar, nema í kál- og kartöflugörðum;
þar pældu þær mold eða stungu upp og blönduðu í hana þara.
Einhver algengasta hugmyndavillan sem við íslendingar höfðum og höf-
um jafnvel enn er sú að við séum náttúrubörn og okkur meðfætt að vera úti
í náttúrunni og virða hana. Það hefur ekki alltaf verið ljóst hvað náttúrubarn
er, stundum gæti maður haldið að það sé að koma fram sem einfeldningur
eða vaða uppi í skýjum og sjá ekki til jarðar. Oftast virðist það samt merkja
að við séum saklausir, jafnt sem einstaklingar og þjóð, að engum stafi hætta
84
TMM 1997:2