Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Side 109

RITDÚMAR
hans er í stuttu máli sú að Bandaríkja-
menn og fylgismenn þeirra hér á landi
hafi vantað réttlætingu fyrir inngönguna
í Atlantshafsbandalagið og því efnt til
átaka við óvopnaða borgara:
Svo mikið er víst að Bjarni Benedikts-
son ... lagði út af þemanu um ofbeld-
isárás kommúnista og grjótkast að Al-
þingi og lýðræðislega kjörnum
yfirvöldum í ræðu sinni á fundinum
vestur í Ameríku nokkrum dögum síð-
ar þegar hann lýsti yfir umsókn og inn-
göngu íslands í Atlantshafsbandalagið
og undirritaði Natósamninginn.(231)
Annar blær er á ffásögnum höfundar af
aðalhugðarefni sínu, tónlistinni, en í
bókinni er ítarlega fjallað um tónlistarlíf
landsmanna fram eftir öldinni. Höfund-
ur ánetjast djassftkninni 1934 og hreyfir
sig ekki spönn frá rassi næstu árin
grammófónlaus. Meðal annars útlistar
hann leyndardóma sveiflunnar með
völdum tóndæmum frá Benny Good-
man og fleirum um borð í togara á hafi
úti. Árið 1945 fer hann svo að skipta sér
af djassmálum Ríkisútvarpsins og er þar
síðan alla tíð. Hann tekur skemmtileg
dæmi af viðbrögðum við þessari nýjung
í tónlistarlífi landsmanna á fyrri hluta
aldarinnar.
I gegnum trompetnám sitt og kór-
söng kynnist höfundur ýmsum stór-
mennum í klassískri tónlist. Sérstaklega
er hér eftirminnilegur kaflinn um Viktor
Urbancic sem kom hingað sem flótta-
maður úr Þriðja ríki Hitlers árið 1938 og
vann hér mörg stórvirki í músík.
Enn er ógetið ffásagna af foreldrum
Jóns, Árna ffá Múla og Rönku í Brennu,
og æði skrautlegum uppákomum á
æskuheimilinu. Þá eru hnyttnar sögur af
ýmsum samstarfsmönnum úr Ríkisút-
varpinu og einnig er sagt frá ferli höf-
undar sem starfsmanns MÍR einmitt um
það leyti sem atburðir í Ungverjalandi
valda skjálfta og andvökum í þeim sam-
tökum.
Stíll bókarinnar er mjög í anda við
kynningar útvarpsþularins Jóns Múla
Árnasonar og oft eins og lesandi heyri
rödd hans um leið og hann les. Höfund-
ur leyfir sér að sletta ffjálslega og krydda
textann með slangri úr ýmsum áttum.
Og það eru ekld síst hin persónulegu tök
á máli og stíl sem gera þetta þjóðsagna-
safn að einkar skemmtilegri lesningu.
Árni Óskarsson
Þeim var ekki skapað
nema skilja
Vigdís Grímsdóttir. Z. Ástarsaga. Iðunn 1996.
288 bls.
Ég sit hérna og man allt einsog það var.
Allt einsog það er og verður alltaf
þangað til yfir lýkur.
Og ég fer allt í einu að hlæja.
Óskaplega er ég nú harmræn og
sorgleg manneskja.
Hérna sit ég ein og varpa bréfum og
ljóðum á eldinn.
Einsog skáldsagnapersóna í róman-
tískri vellu.
Einsog kvikmyndapersóna í úreltri
mynd.
En þetta er líf mitt.
Hvert orð mitt er satt, hver tilfmning
raunveruleg.
Og hérna mun göngu minni ljúka.
(218-219)
Með þessum orðum lýsir sögukonan,
Anna, í nýjustu skáldsögu Vigdísar
Grímsdóttur, Z. Ástarsögu, í hnotskurn
þeim ramma sem ff ásögn hennar er færð
í. Anna er haldin banvænum sjúkdómi
og hefur ákveðið að enda þjáningar sínar
og líf sitt sjálf. Hún hefur valið stað og
stund og eyðir síðastu nóttinni við að
rifja upp ástarsamband sitt við Z og lesa
ffá henni bréf sem hún brennir síðan í
eldi. Við fýrstu sýn má kannski einmitt
ætla að hér sé um að ræða afar meló-
dramatíska frásögn eða „rómantíska
vellu“, eins og hún sjálf orðar það - efnið
býður vissulega upp á það. En Vigdísi
TMM 1997:2
107