Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Blaðsíða 41

SKÁLDSAGA SKIPTIR UM RÍKISFANG
5 Even-Zohar gerir raunar ráð fyrir því að í miðju kerfisins séu á hverjum tíma þær
bókmenntir sem eru frumlegastar. Það er hins vegar augljóslega ekki alltaf raunin, enda
fara ekki alltaf saman róttæk nýsköpun og viðurkenning eða áhrif á aðrar bókmenntir.
6 Á kápu bókarinnar stendur m.a.: „Fyrirgefhing syndanna er tímamótaverk."
7 Nokkur dæmi um þetta er að finna í grein Ria Vanderauwera: „The Response to Translated
Literature: A Sad Example“, The Manipulation ofLiterature: Studies in Literary Translation,
Ritstj. Theo Hermans (New York 1985), bls. 198-214. Þar kemur m.a. ffarn að hollenskum
bókmenntum er í mesta lagi tekið með kurteisi í þessu lokaða bókmenntakerfi, og í
mörgum tilvikum seljast þær í minna upplagi en því upplagi sem dreift var til kynningar
á Absolution. Þótt vitanlega sé ekki hægt að alhæfa um örlög allra þýðinga út frá þeim
hollensku er athyglisvert að sjá hvernig Absolution kemst undan þessum venjulegu örlög-
um þýðinga í Bandaríkjunum.
8 Þessar upplýsingar um íslenskar skáldsögur í Bandaríkjunum hef ég úr Morgunblaðinu, 7.
febrúar 1994.
9 Morgunblaðið, 25. janúar 1994 og 7. febrúar 1994. Þótt ég hafi ekki beinar heimildir fyrir
því að háum fjárhæðum hafi verið varið til kynningar í Bandaríkjunum geri ég ráð fyrir
því að hið sama gildi þar og í Englandi.
10 Morgunblaðið, 25. janúar 1994.
11 Sbr. t.d. Gabrielle Annan í Sunday Times, 15. maí 1994. Einnig Geoff Ellis í Time Out, 1.
júní 1994.
12 Sbr. David Sacks í New York Times Book Review, 13. mars 1994.
13 Sbr. Merle Rubin í Wall Street Journal, 19. maí 1994
14 1 raun er erfitt að þýða hina íslensku frásagnarnútíð á annan hátt, ef saga væri öll þýdd í
nútíð á ensku er hætt við að það yrði hálf ankannalegt.
15 Það er rétt að ítreka að þessi keðja er mín eigin smíð og á að sýna skynjun lesandans eða
þá blekkingu sem reynt er að vekja með honum. Fyrirmyndirnar að þessum líkönum koma
annars vegar frá hefðbundinni ffásagnarffæði, hins vegar úr boðskiptaffæði, sjá Ástráð
Eysteinsson: Tvímœli, bls. 103. Þessi blöndun er kannski viðeigandi, en einmitt í því að
byggja leið boðanna inn í aðferð frásagnarinnar næst fram sú blekking sem um ræðir.
16 Brad Leitheuser, New YorkReview ofBooks, 21. apríl 1994. Hér vitnað effir Morgunblaðinu,
30. apríl 1994 (þýðandi Guðmundur Halldórsson).
17 Þjóðviljinn, 29. nóvember 1991.
18 Til að fyrirbyggja allan misskilning skal tekið fram að vitanlega er hér átt við raunsæi sem
bókmenntastefnu ekki sem andstæðu fantasíu eða „óraunsæis“.
19 „The Response to Translated literature", bls. 204. Þessi fullyrðing er studd tilvísun til
umræðu í tímaritnu De Gids um hollenskar og bandarískar bókmenntir, hvorki tímaritið
né hollenskukunnáttan til að lesa það eru mér tiltæk, þannig að ég neyðist til að taka hennar
orð gild fyrir þessu.
20 Sbr. orð Ólafs Jóhanns í Morgunblaðinu 7. febrúar 1994: „Það er erfitt að fá bækur útgefnar
í Bandaríkjunum og ekki síst fýrir rithöfunda frá Evrópu.“
21 Sbr. „The Response to Translated literature", bls. 199-200.
TMM 1997:2
39