Tímarit Máls og menningar - 01.12.2000, Síða 101

UM ENEASARKVWU
kvæmlega. „Steftiuskrána11 setti Kallimakkos skáld (á 3. öld f. Kr.) fram í for-
mála ljóðabálks síns „Uppruna“:
Fáffóðir menn og litlir vinir sönggyðjunnar kvarta undan því að ég
skuli ekki hafa ort samhangandi kvæði, þúsund rasta langt, til að
heiðra konunga og hetjur fyrri tíma (...). Lærið að meta kvæði eftir
list en ekki lengd. Og leitið ekki til mín eftir hástemmdum skáldskap.
Þrumurnar eru í verkahring Seifs, ekki mínum.
Sagt hefur verið að fátt hafi haft eins mikil áhr if á latneskan skáldskap á næsta
tímabilinu á undan Virgli og þessi orð Kallimakkosar. Ef svo bar við að ein-
hver kom ffam á sjónarsviðið með langt söguljóð undir arminum, kannske
eitthvert hirðskáldið sem vildi lofsyngja ættfeður vinnuveitandans, gat hann
búist við háðulegum viðtökum smekkmanna. Um eitt slíkt verk, „Annála“
Vólusíusar nokkurs, fer nútímaskáldið Catullus hinum ferlegustu orðum og
reyndar lítt prenthæfum. Svo er að sjá að einungis eitt söguljóð hafi fengið
náð fyrir augum bókmenntamanna, og þó með nokkrum fyrirvara: það var
„Sæfararnir á Argo“ eftir Apollóníus ffá Ródos (á 3. öld fyrir Krist), en
Apollóníus þessi fór að nokkru leyti sínar eigin leiðir, því inn í söguljóðið
felldi hann ástarsögur sem tilheyra naumast veröld Hómers, og varð fyrir
áhrifúm af skáldum nýrri tíma. Einnig gátu Rómverjar fyrirgefið skáldinu
Enníusi, á næstu öld á eft ir, að hafa ort sína „Annála“, óralangan bálk um alla
sögu Rómaborgar, því hann var e.k. „náttúruséní“, sem bætti upp með inn-
blæstrinum það sem vantaði á tæknina. Sögulegt hlutverk hans í bókmennt-
unum var að hafa aðlagað grísku „sexliðuna" að latneskri tungu, og það vissu
Rómverjar vel, en að öðru leyti var hann varla talinn seinni skáldum til fyrir-
myndar; í verkum rómverskra skálda eftir það má oft finna einhverjar yfir-
lýsingar þar sem þau vísa á bug öllum hugmyndum um að yrkja
raunverulegt söguljóð. En ef eitthvert nútímaskáld helleníska tímans vildi
yrkja langan kvæðabálk sem væri í takt við tímann, var leiðin yfirleitt sú að
tengja saman marga smáþætti, t.d. goðsagnir sem fjölluðu um skyld efni:
þannig var um „Uppruna“ Kallimakkosar sjálfs.
Þegar Virgill kom fram á sjónarsviðið og tók að yrkja sín fyrstu kvæði,
sennilega árið 42 f.Kr., var það því hrein tímaskekkja að ætla að yrkja sögu-
ljóð í anda Hómers, og slíka tímaskekkju virtist Virgill síst af öllu líklegur til
að gera. Fyrsta verk hans, safn tíu kvæða sem kölluð eru „Hjarðljóð11
(Bucolica), eru að því er virðist fyllilega í anda hellenísku „nútímaskáld-
anna“; fer Virgill þar einkum í smiðju til Þeokrits, sem var samtímamaður
Kallimakkosar, og tekur hann sér til fyrirmyndar: á yfirborðinu a.m.k. eru
kvæðin þættir úr lífi argra og óargra hjarðsveina í landslagi sem er e.k. sam-
TMM 2000:4
malogmenning.is
99