Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2006, Síða 60

55
Tímarit um menntarannsóknir, 3. árgangur 2006
vinna með henni, frumkvæði í námsvinnunni
sjálfri, sköpun, vandvirkni, ábyrgðarkennd og
umhyggju fyrir velferð hópsins. Þess konar
auðmagn var virt af fótboltastelpum og ýtti
undir gott vinnulag og ástundun í námi en virtist
ekki hljóta sams konar upphefð utan hópsins.
Gott dæmi um það er að sú þekking og færni
sem Valdimar bjó yfir virtist vega þyngra sem
mælikvarði á greind nemenda. Fyrir marga af
þeim færniþáttum sem komu fram í orðræðu
kennaranna um hana sem nemanda (sbr. 3.
tafla) má finna samsvörun við skilgreiningar á
tilfinningaauðmagni (Reay, 2004).
Valdimar taldi jákvætt að fá háar einkunnir
ef það var ekki látið bitna á öðrum mikilvægari
þáttum sem voru misjafnir eftir því hver
vettvangurinn var (grunnskóli/framhaldsskóli).
Það sem hins vegar var sameiginlegt á báðum
stöðum var að valdastaða hans eða vinsældir
mótuðust ekki af einkunnum eða ástundun
hans í námi. Valdimar hafði mikla staðreynda-
þekkingu í greinum sem mikil virðing var borin
fyrir í skólasamfélaginu sem er í samræmi við
ráðandi skilgreiningar á menningarauðmagni.
Hann skapaði sér rými, eða nýtti það rými
sem viðteknar hugmyndir um karlmennsku
leyfa honum, og virðingarsess sem þarf til að
koma þeirri þekkingu á framfæri. Hann kunni
leikreglurnar og hafði „réttu“ þekkinguna. Því
horfðu kennarar fram hjá misgóðri athygli í
tímum og stopulu heimanámi. Það er aðeins eitt
sem fellur ekki inn í hina ráðandi skilgreiningu:
Hann sýnir ekki þetta auðmagn með afgerandi
hætti í samræmdu námsmati. Eitt er að hafa
mikið af menningarauðmagni, annað er svo
með hvaða hætti manneskja kemur því á
framfæri í skólanum og hvort það kemur fram
í einkunnum.
En hvað gerir það að verkum að Ása og
vinkonur hennar og svo vinkonur Valdimars í
framhaldsskólanum leggja svona mikið upp úr
einkunnum, sem kallar á kvíða og ótta þeirra
við að „standa sig ekki“ 7 þannig að þær bresta
jafnvel í grát í miðju prófi. Mín tilgáta er sú að
háar einkunnir hjá mörgum stelpum séu eins
konar hlutbundið menningarauðmagn, notað
sem staðfesting á hæfni sem jafnvel er efast um
(Berglind Rós Magnúsdóttir, 2005). Ása notar
þetta sem leið til að skilgreina námshæfni sína
og greind að einhverju leyti. Hún er „ofarlega“
í bekknum, eins og hún orðar það, hvað greind
varðar og notar fyrst og fremst einkunnir máli
sínu til stuðnings, ólíkt Valdimari.
Hér kemur fram mikilvægi þess að skoða
þessi atriði í víðara samhengi, þ.e. hvaða
stelpnahópar byggja samsemd sína og stöðu á
einkunnum og hvað gerir það að verkum að þær
gera það, í ljósi þess að kerfið umbunar ekki
sérstaklega fyrir það, þ.e. yfirleitt skiptir ekki
máli á Íslandi hvort nemendur fá „þokkalegar“
einkunnir eða mjög háar einkunnir fyrir
mennta- eða starfsframa (Þorgerður Einars-
dóttir og Berglind Rós Magnúsdóttir, 2005).
Í vinnu í kringum þemaverkefnin í bekknum
var ljóst að strákarnir tóku frumkvæðið
þegar þeim hentaði og þegar það gaf þeim
virðingarsess, svo sem eins og að „bjóða sig
fram til borgarstjóra“. Ása talar um að hún hafi
oftast þurft að taka frumkvæðið í hópavinnunni
en þegar þemaverkefnið snýst um eitthvað
sem þeir telja eftirsóknarvert eða virðingarvert
vilja þeir vera í aðalhlutverkum. Sumar
hefðbundnar rannsóknir á menningarauðmagni
sýna að stelpur hafa síst minna af hlutbundnu
menningarauðmagni eins og það hefur oftast
verið mælt (DiMaggio, 1982; Dumais, 2002)
en svo virðist sem þær nái síður að skapa sér
virðingarsess með því. Kannski er ástæðan sú
að þær virðast ekki hafa eins mikið rými til að
sækjast eftir athygli og aðdáun fyrir það sem
þær geta eða kunna. Ótti við að vera stimplaðar
athyglissjúkar eða að þær væru búnar að
stjórna svo miklu fram að því var ein ástæðan
sem sumar stelpurnar nefndu fyrir því að engin
stelpa skyldi vera valin sem borgarstjóraefni.
Því má leiða getum að því að einkunnir séu
leið þeirra til að sýna á „hógværan“ hátt fram
á getu sína.
Námshegðun leiðtoga í unglingabekk
7 Sem í skilningi þeirra er að fá ekki 9 eða 10 í einkunn.