Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2012, Page 193

193
Andstæðingar Hallgríms hafa skýringar hans að engu, en meðan þær
hafa ekki verið hraktar virðist gagnrýnin um óeðlileg tengsl við Baug eða
hina nýju fjármálaelítu harla ómálefnaleg. Hvassari væri sú ásökun Helga
Hjörvar að Hallgrímur sé pólitískur vingull sem meini sjaldnast neitt af því
sem hann segi. Sú greining er þó um margt ósanngjörn því að hún snýr
hrifnæmi og tilraunum til þess að hefja sig upp fyrir flokkadrætti eingöngu
upp í löst og tækifærismennsku.69
Kennivald Hallgríms er líka undir í umræðunni. Andstæðingar hans
skilgreina hann annars vegar sem lítilsigldan leigupenna og hins vegar sem
„ómetanleg[a] málpíp[u]“ útrásarvíkinga, eins og Sigurður Már Jónsson
aðstoðarritstjóri Viðskiptablaðsins gerði. Hallgrímur er í senn ómarktækur
(vegna þess að hann stundar hagsmunavörslu) og marktækur (vegna þess
að hann ber ábyrgð). Kennivald hans á árunum fyrir hrun blindaði menn
fyrir hættunni og því á ekkert mark að taka á honum núna. Ýmsar spurn-
ingar vakna við slíkar vangaveltur. Ber Hallgrímur ábyrgð með því að taka
afstöðu gegn Davíð Oddssyni? Eða ber hann ábyrgð vegna þess að hann
villtist með sönnu í sömu pólitísku skotgrafirnar og flestir aðrir í stað þess
að gagnrýna hugmyndafræðina sem bjó að baki útrásinni?
Í allri umræðu um ábyrgð höfundar skiptir ævisögulegt samhengi máli,
en það er jafnan notað til þess að færa rök fyrir sakleysi eða sekt. Hallgrími
er fyrst og fremst gert að svara fyrir grein sína „Baug og bláu höndina“,
en tengslin við Jón Ásgeir og fjölskyldu í gegnum 101-hugmyndafræðina
geta einnig reynst honum þung í skauti. Andstæðingar Hallgríms halda því
gjarnan fram að hann hafi verið á launum hjá Baugi en engin gögn styðja
slíka staðhæfingu. Að sama skapi var Hallgrímur miðlægur í búsáhaldabylt-
ingunni eftir hrunið. Hafa tilraunir hans til að endurskilgreina sig gengið
upp eða sýna þær fremur að hann skorti sterka sjálfsmynd, eins og Helgi
Hjörvar vill vera láta? Hér skiptir einnig máli hvort höfundur sé tilbúinn
69 Minna má á orð Einars J. Grímssonar í þessu samhengi, en hann hafnar því að
menn eigi að skrifa af einlægni: „Í hverjum mínum vangadansi steig önnur vals í
höfði mínu. Líf mitt var eitt stórt framhjáhald. Talað við einn en hugsað um annan.
Einlægni nokkuð sem ég átti ekki til […]. Aðeins þegar tvö eða fleiri sjónarmið
áttust við á sviðinu var hægt að tala um stærð, um drama. Og það síðasta sem höf-
undur gat látið sér detta í hug var að taka afstöðu með einu á móti öðru. Einlægni
var fyrir smáar sálir, litla höfunda, höfunda með agendu, skáld með skoðun.“ Sjá
Hallgrímur Helgason, Höfundur Íslands, bls. 274–275. Hugmyndir Hallgríms hér
minna um margt á kenningar enska skáldsins Johns Keats um neikvæða færni (e.
negative capability), en Shakespeare er af báðum nefndur sem fulltrúi þessara skáld-
skaparfræða.
„OG EFTIR SITJUM VIð MEð SEKTARKENND Í BRJÓSTI“