Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2013, Page 60

60
hefur verið tekið skref í þá átt að gera þolendum kleift að firra sig nið-
urlægjandi stöðu „fórnarlambsins“ og endurheimta sjálfsvirðingu sína.20
Svikin borg afbyggir „hetjudýrkunina“ sem hefur virkað eins og stað-
deyfing á þjóðarskömm. Lisa Jo Epstein hefur bent á að uppsetningin á
leikritinu hafi verið ágengari og dekkri en fyrri epísk verk Sólarleikhússins.
Fullyrða má að hún hafi komið áhorfendum í opna skjöldu. Ætlun
Mnouchkine og Cixous var vissulega að blása í pólitíska viðvörunarlúðra,
en þær lögðu ekki áherslu á að endurgera raunverulega atburðarás, enda
var hún Frökkum enn í fersku minni vegna þess fjölmiðlafárs sem blóð-
hneykslið hafði valdið. Með vísunum í gríska harmleiki, Shakespeare og
sögulega atburði, hafði leikritið mun víðari, þverþjóðlegri og tímalausari
skírskotun. Samt sem áður höfðu gagnrýnendur tilhneigingu til að túlka
skilaboðin á mun þrengri hátt – kannski fyrst og fremst sem leikrit um
alnæmi. Aðsóknin var dræm miðað við það sem Sólarleikhúsið á að venj-
ast.21 Og þar sem leikhópur leikhússins er stór, æfingatímabilin löng og
uppsetningar kostnaðarsamar varð að hætta sýningum fyrr en til hafði
staðið. Mnouchkine taldi að efni Svikinnar borgar hefði hrætt áhorfendur:
„Ef til vill vorum við eða fjölmiðlar ekki fær um að koma því til skila að
þessi uppsetning var ekki fréttaskýringaþáttur í sjónvarpi heldur harmleik-
ur um eyðingu samviskunnar og þá staðreynd að ábyrgðin tilheyrði okkar
tíma og laut að raunverulegum persónum.“22
Þetta vekur upp spurningu um hvenær eigi að rifja atburði upp – augna-
blikið þegar fólk er „tilbúið“ til að eiga samræður við óhreina fortíð í sam-
tímanum. Í kenningum Walters Benjamin þróast minnið hægt og sígandi
yfir í skilning; framburður þess hrekkur þá yfir í þekkingu eða það sem
hann kallar „nýjan þekkjanleika“.23 Það tók Frakka langan tíma að horfast
20 Erika Apfelbaum, „Halbwachs and the Social Properties of Memory“, Memory:
Histories, Theories, Debates, bls. 77–92, hér bls. 89.
21 Aðeins 51.200 leikhúsgestir sáu La Ville parjure ou le Réveil des Érinyes samanborið
við 281.370 sem sáu leikritið 1789 (1970–1971), 154.000 þegar Tambours sur la digue
var sýnt (1999–2002) eða til að taka nýlegri dæmi, Les Éphémères (2006–2008) sem
145.000 manns sóttu eða Les Naufragés du fol espoir (2010–2012) sem rétt rúmlega
180.000 leikhúsgestir sáu á 306 sýningum í Frakklandi og víða um heim.
22 Lisa Jo Epstein, „Flexing Images, Changing Visions: The Twin Poles of Contem-
porary French Theater“, Staging Resistance: Essays on Political Theater, ritstj. Jeanne
Colleran og Jenny S. Spencer, Ann Arbor: University of Michigan Press, 1998, bls.
54–76, hér bls. 68.
23 Sjá Walter Benjamin, The Arcades Project, þýð. Howard Eiland og Kevin McLaugh-
lin, ritstj. Roy Tiedemann, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1999, bls.
464. Sjá einnig Esther Leslie, „Sigfried Kracauer and Walter Benjamin: Memory
IRMA ERLINGSDÓTTIR