Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2013, Blaðsíða 203

203
dæmis með því að taka þar til gerð próf) hafa dulda fordóma gagnvart eða
að reyna að hafa sýnilegar sem flestar og fjölbreyttastar fyrirmyndir sem
geta unnið gegn staðalímyndum. Í mörgum tilfellum er hægt að leysa
málið með því að hafa ekki nöfn umsækjenda (hvað þá myndir af þeim!) á
ferilskrám og umsóknum eða öðrum þeim gögnum sem verið er að meta
en það gengur vissulega ekki sem lausn í öllum aðstæðum. Enn er mörg-
um spurningum ósvarað um mögulegar leiðir til að sporna gegn duldum
fordómum. Víst þykir að það stoði lítið fyrir þá sem eru í þann veginn að
leggja mat á eitthvað að reyna að setja sig í einhvern hlutlægnigír eða fara
að líta á sig sem hlutlæga. Það hefur einmitt sýnt sig að þeir sem telja sig
sérlega hlutlæga eiga frekar á hættu en aðrir að gefa frá sér fordómalitaðar
niðurstöður.36 Það hjálpar ekki að „reyna“ að gera sig hlutlægan því sá sem
það gerir á það á hættu að fara að telja sig hlutlægan vegna þess að hann
sé að leggja sig fram um það. Einmitt vegna þess hve mikið er lagt upp úr
hlutlægni og fordómaleysi í heimspeki kann að vera að heimspekingum sé
hætt við að telja sig með eindæmum óhlutdræga og fordómalausa og þar
með til að sýna dulda fordóma í verki. Þannig getur mynd heimspekings-
ins af sjálfum sér sem hreinni skynsemisveru orðið til þess að í honum fái
fordómarnir að þrífast óáreittir.
Úrbætur og niðurstöður
Hér hafa verið tilgreindar ýmsar mögulegar orsakir þess að konur fæl-
ist frá heimspeki. Hver stakur orsakaþáttur kann að virðast veigalítill og
jafnvel er hann nokkuð sem gildir á fleiri sviðum þar sem konum hefur
fjölgað hraðar. En svo kann að vera að þegar þessir mismunandi þættir eru
lagðir saman verði áhrifin meiri. Stundum verður gagnverkun þannig að
þeir magna hver annan upp. Til dæmis ætti að vera óþarfi að útskýra frekar
gagnverkandi áhrif skema, staðalímynda og fordóma. Ég hallast að því að
ekki sé til nein ein stök skýring á fjarveru kvenna úr heimspeki heldur sé
um að ræða margar samverkandi orsakir.
Þegar hugað er að leiðum til úrbóta flækir það vissulega málin að ekki
sé hægt að benda á einhverja eina orsök og í raun þarf að huga að mörg-
um mismunandi hlutum. Hægt er að hafa smám saman áhrif á skema og
staðal ímyndir heimspekingsins með því að gera konur sýnilegri innan
36 Eric Luis Uhlmann og Geoffrey Cohen, „“I think it, therefore it’s true”: Effects of
self-perceived objectivity on hiring discrimination“, Organizational Behavior and
Human Decision Processes 2/2007, bls. 207–223.
ER HEIMSPEKIN KVENFJANDSAMLEG?