Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2013, Page 76

76
skilyrði fyrir fyrirgefningu aukast líkurnar á því að hún sé fölsk. Því hefur
hugmynd Derrida um fyrirgefningu beina skírskotun til umræðunnar um
„uppbyggilega réttvísi“. Í leikritinu á sér stað ákveðin sáttamiðlun milli
boðskipaðrar, skilyrðisbundinnar og skilyrtrar fyrirgefningar. Annars vegar
heldur móðirin því fram að verði skilyrði hennar uppfyllt leiði það til
fyrirgefningar, náðar og sáttar. Hins vegar er óþarfi fyrir hana að tilgreina í
smáatriðum játningarhlutann eða helgiathöfnina. Þannig er tryggt að hún
haldi „merkingarvaldi“ sínu: skilyrðislausum rétti til að bera vitnisburð.
Ú T D R Á T T U R
Af sviði fyrirgefningar
Um minningar, réttlæti og pólitík í túlkun Hélène Cixous
á „blóðhneykslinu“ í Frakklandi
Í greininni er fjallað um leikrit Hélène Cixous La Ville parjure ou le Réveil des Érinyes
(Svikin borg eða Uppvakning örlaganornanna) út frá kenningum um minni og „um-
breytingarréttlæti“ (e. transitional justice), þ.e. pólitísk og lagaleg breytingaferli eftir
djúpstæð samfélagsáföll. Verkið er söguleg og pólitísk greining á hinu svonefnda
„blóðhneyksli“ (fr. l’affaire du sang contaminé) sem átti sér stað í Frakklandi um miðj-
an níunda áratug 20. aldar, en skírskotar jafnframt til annarra sögulegra atburða
eins og helfararinnar og Bosníustríðsins. Sérstök áhersla er lögð á túlkun Cixous á
fyrirgefningu og val hennar á leið fyrirgefningar í stað refsingar í anda „endurgjalds-
réttlætis“ (e. retributive justice). Fjallað er um merkingu hugtaka sem tengjast „upp-
byggilegri réttvísi“ (e. restorative justice), eins og „játningu“, „afsökun“ og „náðun“.
Sjónum er beint að spurningunni um hvort fyrirgefning eigi að vera skilyrðislaus
eða skilyrðisbundin í anda heimspeki Derrida, en hann telur þessar tvær leiðir vera
í senn ósmættanlegar og óaðskiljanlegar. Þá er fjallað á gagnrýninn hátt um grein-
ingu Susan Ayres á leikritinu, en hún telur að það taki ótvíræða afstöðu með „upp-
byggilegu réttlæti“ og skilyrtri fyrirgefningu.
Lykilorð: Hélène Cixous, pólitískt leikhús, franska blóðhneykslið, samfélagsáföll,
umbreytingarréttlæti
IRMA ERLINGSDÓTTIR