Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2013, Side 189

189
eins og það er. Margt bendir til þess að full ástæða sé til að tortryggja stað-
hæfingar af þessu tagi, sem fela í sér að hugsun og hegðun karla og kvenna
sé ófrávíkjanlega verulega ólík, sem réttlæti ríkjandi fyrirkomulag. Þar má
nefna að þeir sem hafa haldið slíkum hugmyndum hvað mest á lofti hafa
oft (eða telja sig hafa) mikla hagsmuni af því að viðhalda ríkjandi valda-
kerfi,10 að kenningar sem hafa verið settar fram um slíkan mun hafa ítrekað
reynst rangar við nánari skoðun og að tilhneiging virðist vera til að hampa
rannsóknarniðurstöðum sem styðja kenningar um kynjamun meðan fjöldi
rannsókna sem benda ekki til kynjamunar hlýtur enga athygli.11 Ég mun
því leyfa mér að ganga hér að því sem vísu að konur eigi ekki síður erindi
í heimspeki en karlar.
Kenningum um óhagganlegan kynjamun í hugsun þarf ekki endilega
að fylgja vilji til að halda konum niðri. Á níunda áratugnum vakti til dæmis
kenning Carol Gilligan athygli, um að konur hugsuðu öðruvísi um sið-
ferðileg málefni en karlar.12 Gilligan hélt því fram að karlar hugsuðu meira
óhlutbundið og út frá réttlætislögmálum meðan konur hugsuðu meira út
frá afmörkuðum tilvikum og gengju fremur út frá umhyggju fyrir öðrum
en réttlætislögmálum. Af þessu dró Gilligan alls ekki þá ályktun að konur
væru minni siðferðisverur en karlar, eða verr til þess fallnar að skilja rétt-
læti eða siðferði, heldur að til væru mismunandi gerðir siðferðilegrar hugs-
unar sem væru breytilegar eftir kyni. Hvað heimspekilega siðfræði varðaði
væri því rétt að skapa stærra rými fyrir hina kvenlegu umhyggjuhugsun
sem ætti sér sterkar rætur í reynsluheimi kvenna sem og í samúðarsiðfræði
Schopenhauers og Humes.
Nýrra dæmi af skyldum toga er rannsókn Wesleys Buckwalter og
Stephens Stich, sem vakti talsverða athygli og varð strax mjög umdeild
10 Með þessu á ég ekki við að það eitt að sá sem heldur einhverju fram hafi hagsmuni
þar að lútandi geri hann sjálfkrafa ómarktækan eða að það sem hann heldur fram
verði sjálfkrafa ósatt. Ef svo væri þá yrði fátt eftir sem hlustandi væri á. Hins vegar
tel ég nauðsynlegt að vera vakandi fyrir hagsmunum þess sem mælir og að rétt sé
að skoða niðurstöður og skoðanir vandlega þegar sá sem heldur þeim á lofti hefur
augljósa hagsmuni af þeim.
11 Greinargóða gagnrýni á kenningar um kynjamun í hugsun má finna í Cordelia
Fine, Delusions of Gender: How Our Minds, Society and Neurosexism Create Difference,
New York: W. W. Norton and Company, 2010; og Rebecca M. Jordan-Young,
Brain Storm: The Flaws in the Science of Sex Differences, Cambridge, MA: Harvard
University Press, 2010.
12 Carol Gilligan, In a Different Voice: Psychological Theory and Women’s Development,
Cambridge, MA: Harvard University Press, 1982.
ER HEIMSPEKIN KVENFJANDSAMLEG?