Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2013, Page 199

199
innan greinarinnar getur aukið á þá tilfinningu kvenna að þær séu ekki
velkomnar.
Einhver ástæða hlýtur að vera fyrir því að femínísk heimspeki hefur ekki
hlotið náð fyrir augum karlheimspekinga. Eins og ég hef þegar minnst á
er tilhneiging hjá mörgum til að líta á heimspeki sem beitingu mannlegrar
hugsunar í sinni tærustu mynd. Hugmyndin er að þessa hreinu hugsun sé
mikið til hægt að einangra frá ytri og mengandi öflum og undir það flokk-
ast alls konar samfélagslegir þættir. Helstu undantekningarnar frá þessu
hefur verið að finna í hagnýttri heimspeki, til dæmis hagnýttri siðfræði og
stjórnmálaheimspeki. Í slíkum greinum eru tengsl við samfélagið frekar
viðurkennd og kannski er það þá ekki tilviljun að hlutfall kvenna sé einmitt
hærra þar en á þeim sviðum sem þykja meira kennileg.27 Í þessu sambandi
má horfa til þess að femínískar kenningar hafa hlotið talsvert brautargengi
innan félagsvísinda og ef til vill hefur það eitthvað með það að gera að þar
er áherslan á mannlega hegðun fremur en á ögun hugsunarinnar.
Ef til vill eiga samfélagstengdir þættir ekkert sérstakt erindi við sum
svið heimspekinnar, til dæmis formlega rökfræði og einhverja anga mjög
svo óhlutbundinnar frumspeki eða þekkingarfræði. En að geta stundað
fræði sín í einangrun frá samfélaginu er að miklu leyti tálsýn. Ef litið er
til frumspeki sést að jafnvel þegar fjallað er um hið óhlutbundna er mikið
vísað til mannlegrar reynslu og dæmi eru tekin af alls konar ímynduðum
aðstæðum þar sem á að setja sig í spor einhvers. Það hvernig dæmi eru
valin og hvernig þau eru útfærð hlýtur alltaf á endanum að litast af hug-
myndum okkar um mannlegt líf og samfélag. Hér er dæmi sem birtir alveg
óvart ákveðnar ranghugmyndir eða misskilning höfundar: Í bókinni Elbow
Room fjallar Daniel Dennett um frjálsan vilja og það hvernig við þurfum
stundum að beita okkur sjálf alls konar þvingunum, eða gera okkur sjálf
ófær um tiltekna hluti, í því skyni að taka siðferðilega ábyrgð.28 Þetta er
verðugt viðfangsefni og ekkert út á það að setja en eitt af dæmunum sem
Dennett býr til hefur óþægilegan blæ:
27 Hér má benda á að áhrifaþáttur sem þessi, að hugmyndin um „hreina hugsun“
hafi haldið femínískri heimspeki á jaðrinum, getur vissulega orkað á fleira. Það er
auðvitað ekki bara femínísk sýn, eða femínískar aðferðir, sem þeir sem aðhyllast
slíkar hugmyndir vilja útiloka frá heimspekinni heldur ýmsar aðrar stefnur sem
fela í sér einhvers konar fráhvarf frá hefðbundnum heimspekilegum aðferðum.
Hér verður þó ekki fjallað um þær sérstaklega heldur er markmiðið að einblína á
hvaða áhrif þetta einkenni hefur á konur í heimspeki.
28 Daniel C. Dennett, Elbow Room: the varieties of free will worth wanting, Cambridge,
MA: MIT Press, 1984.
ER HEIMSPEKIN KVENFJANDSAMLEG?