Peningamál - 01.07.2006, Qupperneq 11

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
11
aðra vaxtamunarviðskipta (e. carry trade), en dæmi um slík viðskipti
er útgáfa erlendra aðila á skuldabréfum í gjaldmiðlum hávaxtalanda
eins og íslenskri krónu.
Vextir fara hækkandi og miklar sveiflur eru á hrávörumörkuðum
Langtímavextir hafa hækkað talsvert frá útgáfu síðustu Peningamála
og er ávöxtun ríkisskuldabréfa til tíu ára nú yfir 5% í Bandaríkjunum
og um 4% á evrusvæðinu. Helstu skýringarnar á þessu eru að öllum
líkindum þær að hagvaxtarhorfur í heiminum eru góðar og vænst er
aukins aðhalds í peningamálum. Hækkandi olíuverð og aukið áhættu-
álag eru einnig þættir sem gætu hafa haft áhrif til hækkunar.
Olíuverð hefur hækkað talsvert það sem af er ári og jafnframt
sveiflast mikið í takt við fréttir frá helstu olíuframleiðslusvæðunum og
sveiflur í eftirspurn. Á sama tíma og hagvöxtur hefur aukist í heiminum
hefur verð á flestum hrávörum einnig hækkað. Þetta hefur meðal
annars endurspeglast í hækkandi álverði. Mikil hækkun í maí hefur
þó gengið til baka að miklu leyti. Enn sem komið er hefur hækkunin
aðeins komið fram að takmörkuðu leyti í neysluverðsvísitölum.
Sjávarafli heldur áfram að minnka ...
Heildaraflinn á fyrsta ársþriðjungi var óvenju rýr. Aðeins bárust á land
185 þús. tonn af loðnu, en loðnuaflinn var 595 þús. tonn á sama
tíma í fyrra. Botnfiskaflinn var hins vegar tiltölulega góður ef miðað
er við sl. sex ár, þótt hann hafi verið um 6% lakari en á sama tíma
í fyrra. Mun minni afli uppsjávartegunda og samdráttur botnfiskafla
ollu því að aflaverðmæti á föstu verðlagi minnkaði um tæp 16% á
fyrsta þriðjungi ársins. Á móti kemur að uppsjávaraflinn, loðna, síld og
kolmunni, hefur að miklu leyti farið í manneldisvinnslu í stað mjöl- og
lýsisvinnslu. Í fyrra voru um 70% af útflutningsverðmæti loðnu- og
síldarafurða unnin til manneldis. Útflutningsverðmæti þessara afurða
hefur því dregist mun minna saman en aflinn, enda má áætla að
verðmæti aflans aukist um a.m.k. þriðjung við að vinna matvæli úr
uppsjávaraflanum.
Á þessu ári er gert ráð fyrir að botnfiskafli verði svipaður og í
fyrra, en að rækjuaflinn dragist enn frekar saman og afli uppsjávarfiska
minnki um fjórðung. Að þessu gefnu er gert ráð fyrir að magn útflutn-
ings sjávarafurða minnki um 2% á þessu ári.
Nýverið gaf Hafrannsóknarstofnun út ástandsskýrslu sína,
Nytjastofnar sjávar 2005/2006 – aflahorfur 2006/2007. Þar er
dregin upp frekar dökk mynd af ástandi þorskstofnsins og lagt til að
hámarksafli helstu botnfisktegunda á næsta fiskveiðiári verði minnk-
aður frá tillögum stofnunarinnar fyrir ári. Þar er þess einnig getið
að ráðgjafarnefnd Alþjóðahafrannsóknaráðsins hafi lagt til að engar
úthafskarfaveiðar verði leyfðar árið 2007. Að auki eru líkur á að þorsk-
aflaheimildir í Barentshafi dragist verulega saman, en það gæti leitt til
þess að aflaheimildir Íslendinga verði mjög skornar niður eða afnumd-
ar með öllu. Þá er lítið sem ekkert vitað um ástand loðnustofnsins. Í
ljósi þessa er gert ráð fyrir að magn útflutnings sjávarafurða dragist
saman um 2% á næsta ári.

Mynd II-5
Vextir 10 ára ríkisskuldabréfa
Daglegar tölur 1. janúar 2003 - 16. júní 2006
%
Heimild: Reuters EcoWin.
0
1
2
3
4
5
6
2006200520042003
Bretland
Evrusvæðið
Japan
Bandaríkin