Peningamál - 01.07.2006, Page 17

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
17
Erlendir vextir halda áfram að hækka
Bæði langtíma- og skammtímavextir í helstu viðskiptalöndum Íslands
hafa hækkað talsvert að undanförnu sökum hækkandi stýrivaxta víða
um heim. Þrátt fyrir hækkun stýrivaxta erlendis hefur vaxtamunur
miðað við þriggja mánaða millibankavexti við helstu viðskiptalönd
Íslands ekki verið meiri frá því í mars árið 2002. Vaxtamunur miðað
við ríkisbréf til fimm ára hefur aukist síðan í mars þar sem ávöxtun
íslensku bréfanna hefur hækkað töluvert umfram ávöxtun erlendra
bréfa. Vaxtamunurinn er nú svipaður og í júní árið 2001. Aukinn
vaxtamunur ætti að hafa áhrif til styrkingar krónunnar. Ávöxtun tíu
ára ríkisskuldabréfa í Bandaríkjunum og á evrusvæðinu hefur hækkað
frá því í mars.
Útlánaaukning lánakerfisins í sögulegu hámarki
Ársvöxtur útlána lánakerfisins í lok mars var hinn mesti frá því að
tökum var náð á verðbólgunni í upphafi tíunda áratugarins eða
39,7%. Útlán til fyrirtækja jukust um 61,8% og útlán til heimila um
25%. Erlend lántaka jókst um 107,6%, en nær alla þá aukningu má
rekja til innlánsstofnana. Útistandandi erlend lán hafa hækkað í krón-
um talið, auk þess sem ætla má að skilyrði til nýrrar erlendrar lántöku
hafi batnað í kjölfar lækkunar krónunnar.
Leiðrétt fyrir gengis- og verðlagsáhrifum hefur tólf mánaða
vöxtur útlána innlánsstofnana heldur hjaðnað og var svipaður og
í mars árið 2005. Einnig virðist vera farið að draga úr tólf mánaða
aukningu verðtryggðra útlána innlánsstofnana, enda hefur hægt á
veitingu nýrra húsnæðislána hjá bönkunum. Hins vegar hafa útlán
Íbúðalánasjóðs aukist hraðar en áður, enda höfðu bankarnir hækkað
vexti íbúðalána meira en Íbúðalánasjóður þar til í lok júnímánaðar.
Vöxtur peningamagns mikill um þessar mundir
Vöxtur peningamagns hefur aukist mikið mælt með öllum fjórum
mælikvörðum peningamagns síðustu mánuði. Síðastliðið hálft ár hefur
ársvöxturinn verið svipaður og á níunda áratugnum. Sveiflur í mæl-
ingum á peningamagni eru miklar líkt og sjá má á mynd III-11, en það
má að einhverju leyti skýra með því að háar fjárhæðir eru til að mynda
lagðar inn á almenna sparifjárreikninga til skamms tíma. Undanfarið
ár hefur vöxturinn verið hvað mestur í minnst bundnu flokkunum þ.e.
M1 og M2. Þrátt fyrir miklar sveiflur hefur vöxtur í almennu sparifé
verið fremur mikill undanfarna mánuði. Við núverandi aðstæður þar
sem verðbólguvæntingar eru miklar og óvissa hefur ríkt á hlutabréfa-
markaði undanfarna mánuði mætti búast við tilfærslum í eignasöfnum
þar sem fjárfestar kysu fremur að geyma fé sitt á reikningum með
háa vexti, þá helst verðtryggðum reikningum, í stað þess að fjárfesta
á hlutabréfamarkaði. Slíka þróun mætti þá greina í aukningu í M3
umfram aðra flokka, sem er ekki raunin nú. Því verður að líta svo á að
hinn mikli vöxtur peningamagns feli í sér vísbendingu um mikið laust
fé í umferð sem ýta muni undir verðbólgu til lengri tíma litið.
Fjármálaleg skilyrði heimila og fyrirtækja
Fjármálaleg skilyrði heimila og fyrirtækja hafa líklega versnað það
sem af er ári. Vextir nýrra húsnæðisveðlána hafa hækkað, en það
Heimildir: Reuters EcoWin, Seðlabanki Íslands.
%
Mynd III-8
Stýrivextir seðlabanka
Daglegar tölur 1. janúar 1998 - 28. júní 2006
0
2
4
6
8
10
12
14
Bretland
Evrusvæðið
Bandaríkin
Ísland
200620052004200320022001200019991998
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
Mynd III-9
Vaxtamunur við útlönd
Vikulegar tölur 7. janúar 1998 - 27. júní 2006
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
200620052004200320022001200019991998
Skammtímavaxtamunur við útlönd
(m.v. 3 mánða millibankavexti)
Skammtímavaxtamunur við útlönd (m.v. 3 mánaða
ríkisvíxla)
Langtímavaxtamunur (m.v. ríkisbréf til u.þ.b. 5 ára)
1. Vegna breytingar á lánaflokkun eru tölur frá og með þriðja
ársfjórungi 2003 ekki fyllilega sambærilegar við eldri tölur.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Breyting frá sama ársfjórðungi fyrra árs (%)
Mynd III-10
Útlánaaukning lánakerfisins1
1. ársfj. 1997 - 1. ársfj. 2006
Alls
Heimili
Fyrirtæki
0
10
20
30
40
50
60
70
‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97