Peningamál - 01.07.2006, Síða 54

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
54
IX Stefnan í peningamálum
Verðbólguhorfur versna enn
Í Peningamálum sem komu út 30. mars sl. birti Seðlabankinn mat sitt á
verðbólguhorfum, sem hann taldi hafa versnað verulega að óbreyttum
stýrivöxtum. Verðbólguhorfurnar hafa nú versnað enn frekar sam-
kvæmt þeim verðbólguferlum sem kynntir hafa verið hér að framan.
Stýrivextir hafa verið hækkaðir um 1,5 prósentur frá því að bankinn
lagði mat á verðbólguhorfur í mars, um 0,75 prósentur í lok mars
og annað eins hinn 18. maí. Á móti hefur gengi krónunnar lækkað
verulega, verðbólga aukist og verðbólguvæntingar vegið upp hækkun
nafnvaxta. Vaxtahækkanir Seðlabankans, þótt umtalsverðar séu, hafa
því tæpast dugað til að viðhalda því aðhaldsstigi peningastefnunnar
sem var í ársbyrjun.
Þegar spáin sem greint er frá hér að framan var gerð var gengi
krónunnar nokkru lægra en um það leyti sem Seðlabankinn hækkaði
vexti um 0,75 prósentur í maí. Þótt óljósar vísbendingar séu um að
dregið hafi úr vexti eftirspurnar síðustu mánuði er vöxturinn frá fyrra
ári enn hraður og veldur miklum þrýstingi á vinnumarkaði jafnt sem
vörumarkaði. Ójafnvægi í þjóðarbúskapnum er það mikið um þessar
mundir, eins og gríðarlegur viðskiptahalli og framleiðsluspenna bera
vitni um, að ætla má að hægari vöxtur eftirspurnar dugi ekki til að
koma á jafnvægi innan ásættanlegs tíma heldur þurfi eftirspurn að
dragast saman til að endurreisa jafnvægi í þjóðarbúskapnum. Nýlegir
samningar um frekari launahækkanir, þrátt fyrir að laun hafi und-
anfarið ár hækkað mun meira en samrýmst getur verðbólgumarkmiði
Seðlabankans, munu tefja aðlögunina. Því lengur sem hún tefst því
fremur aukast hins vegar líkurnar á því að hún verði harkaleg. Þetta
er nauðsynlegt að hafa í huga við framkvæmd peningastefnunnar og
hagstjórnar almennt.
Þegar Seðlabankinn birti spá sína í mars sl. mældist verðbólga
4,5%. Í júní var hún 8%, þ.e.a.s. 3,5 prósentum meiri en í mars.
Breytingin til hins verra hefur því verið óvenju hröð og ljóst að verð-
bólguspár Seðlabankans í mars voru allt of lágar til skamms tíma litið.
Nú er útlit fyrir að verðbólga á þriðja fjórðungi ársins verði rúmlega
4 prósentum meiri en spáð var í mars og horfur á að hún geti jafnvel
farið í um 11% þegar hún verður mest, nema að viðbrögð pen-
ingastefnunnar verði enn harkalegri en markaðs- og greiningaraðilar
virðast vænta. Þessi alvarlega þróun felur í sér mikla hættu á að háar
verðbólguvæntingar festist í sessi. Gerist það þarf hærri vexti en ella
til að vinna bug á verðbólgunni.
Verðbólguvæntingar og lægra gengi grafa undan
aðhaldi peningastefnunnar
Ekki er til einhlítur mælikvarði á aðhaldsstig peningastefnunnar. Því
þarf að horfa til nokkurra þátta samtímis og meta framlag þeirra til
aðhalds á hverjum tíma. Allt fram á þetta ár birtist aðhaldið að miklu
leyti í háu gengi krónunnar. Hins vegar hefur miðlun peningastefn-
unnar í gegnum vaxtarófið verið torsótt. Vextir verðtryggðra lána hafa
t.d. aðeins hækkað lítillega og eru enn mun lægri en áður en bankarnir
hófu samkeppni um íbúðaveðlán við Íbúðalánasjóð. Bankarnir buðu
%
Mynd IX-1
Stýrivextir seðlabanka
Daglegar tölur 1. janúar 1998 - 26. júní 2006
Heimildir: Reuters EcoWin, Seðlabanki Íslands.
0
2
4
6
8
10
12
14
Evrusvæðið
Bandaríkin
Ísland
200620052004200320022001200019991988
Mynd IX-2
Mismunandi verðbólguferlar
%
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Grunnspá
Verðbólguspá með óbreyttum vöxtum
Verðbólguspá með peningastefnureglu
2
4
6
8
10
12
2008200720062005
%
Mynd IX-3
Verðbólguvæntingar
Vikulegar tölur 7. janúar 2003 - 27. júní 2006
Verðbólguvæntingar almennings og stærstu fyrirtækja eru til næstu
tólf mánaða, verðbólguspár sérfræðinga á markaði miða við tólf
mánaða verðbólgu eitt ár fram í tímann.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Verðbólguálag ríkisbréfa til u.þ.b. 8 ára
Verðbólguvæntingar stærstu fyrirtækja
Verðbólguspár sérfræðinga á fjármálamarkaði
Verðbólguvæntingar almennings
.
1
2
3
4
5
6
7
2006200520042003
Verðbólguálag ríkisbréfa til u.þ.b. 5 ára
ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM