Peningamál - 01.07.2006, Síða 61

Fjármálamarkaðir og aðgerðir Seðlabankans1
Innlendir markaðir róast
Talsvert dró úr óróa á markaði í síðari hluta apríl eftir fremur viðburðaríkt skeið frá 20. febrúar. Seðlabanki
Íslands tilkynnti um hækkun stýrivaxta um 0,75 prósentur hinn 30. mars og aftur 18. maí. Báðar hækk-
anir voru rökstuddar með versnandi verðbólguhorfum, sem m.a. stöfuðu af gengislækkun krónunnar. Vextir
á krónumarkaði hækkuðu í samræmi við hækkanir Seðlabankans. Gengi krónunnar lækkaði um u.þ.b. 10%
frá miðjum mars til jafnlengdar í júní. Breytingar voru kynntar á skuldabréfaútgáfu ríkissjóðs í byrjun maí og
heppnuðust útboð í kjölfarið vel. Talsverðar hræringar voru á ýmsum erlendum hlutabréfamörkuðum en fremur
dró úr áhrifum hérlendis. Seðlabankar víða um heim hafa hækkað vexti eða virðast líklegir til þess á næstunni.
1. Upplýsingar í greininni miðast við 23. júní 2006.
Er íslenski markaðurinn leiðandi á heimsvísu?
Upp á síðkastið hefur gætt meiri óróa á ýmsum erlendum mörkuðum
en áður. Að hluta til gætir þar áhrifa lausafjársamdráttar en einnig virð-
ist sem hærra olíuverð sé farið að valda áhyggjum um lakari hagvaxtar-
horfur. Aukin alþjóðavæðing veldur einnig smiti á milli ólíkra markaða
og landa. Horfur á vaxandi verðbólgu hafa ýtt við seðlabönkum og
hafa allmargir þeirra hækkað vexti í því skyni að slá á verðbólguþrýst-
ing og væntingar. Hérlendis hafa aðstæður verið nokkuð aðrar en
víða annars staðar því að risavaxin fjárfestingarverkefni og skyndileg-
ar breytingar á fasteignalánamarkaði ollu ójafnvægi sem magnaðist
vegna aukinnar innlendrar neyslu.
Ljóst hefur verið um alllangt skeið að hagkerfi ð myndi leita betra
jafnvægis og m.a. hóf Seðlabankinn að hækka stýrivexti sína í maí
2004 til að bregðast við versnandi verðbólguhorfum. Breytingar á hús-
næðislánamarkaði, útþensla banka og aðkoma erlendra fjárfesta töfðu
fyrir því að aðgerðir Seðlabankans hefðu þau áhrif sem nauðsynleg
voru. Metviðskiptahalli gaf m.a. vísbendingar um að gengi krónunnar
væri of hátt og því var ekki óvænt að það lækkaði. Gengi krónunnar
lækkaði í febrúar og mars og hlutabréfaverð sem náð hafði hámarki
um miðjan febrúar féll einnig nokkuð skarpt. Þó er eftirtektar vert að
hlutabréfaverð hefur ekki farið sem neinu nemur niður fyrir áramóta-
gildi sitt sem innsiglaði tæplega 90% hækkun ársins 2005.
Svokölluð vaxtamunarviðskipti settu svip sinn á markaðsþróun frá
ágúst á síðasta ári. Þau ollu hækkun á gengi krónunnar og þrýstu vöxt-
um hérlendis niður, þvert á aðgerðir Seðlabankans. Óróinn í febrúar
og mars á íslenskum markaði smitaðist til annarra markaða sem líkt var
á komið fyrir. Fjárfestar sem dreift höfðu viðskiptum sínum á marga
markaði í því skyni að dreifa áhættunni þurftu að bregðast við tapi á ís-
lenskum markaði með því að losa sig út úr stöðum á öðrum mörkuðum
og bjuggu þannig til nokkurs konar keðjuáhrif. Í fyrstu umferð hafði
þetta lítil áhrif á stærri og þróaðri markaði en á síðari stigum kann þetta
að hafa haft áhrif þar sem einhver hluti fjárfestanna kom frá þessum
löndum og þrengri staða þeirra kann að hafa haft keðjuverkandi áhrif.
Því kann svo að virðast sem breytingar á íslenskum markaði hafi verið
undanfari þróunar í átt til aukins óstöðugleika á stærri mörkuðum. En