Peningamál - 01.07.2006, Blaðsíða 71

RÆÐA FORMANNS BANKASTJÓRNAR
Á ÁRSFUNDI SEÐLABANKANS 2006
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
71
bankans um 0,75 prósentur. Þessi hækkun er meiri en falist hefur í
ákvörðunum bankans upp á síðkastið og endurspeglar í senn þær
gengisbreytingar, sem orðið hafa og þær spár um efnahagsþróunina,
sem bankinn hefur nú kynnt. Á þessari stundu er ekkert fullyrt um
framhald vaxtaákvarðana eða hvort næstu skref verða stór eða smá.
Það ræðst af margvíslegri rás efnahagslegra atburða. En verkefnin
sem bankanum eru falin liggja fyrir og viljinn til að framfylgja þeim
er til staðar. Aðhald í peningamálum kann að leiða til tímabundins
samdráttar í þjóðarbúskapnum um leið og viðunandi jafnvægi er
endurreist. Næsta víst er að ónógt aðhald myndi leiða til harkalegrar
aðlögunar þjóðarbúsins.
Stundum háttar þannig til í efnahagslífinu að verkefni Seðla-
bankans er við þær aðstæður að ýta undir vöxt og örva framtak og
framtaksvilja. Þá sjá menn starfsemi bankans í því jákvæða ljósi. Svo
skipast veður í lofti og bankinn verður að breyta um kúrs. Þá verð-
ur að hamla á móti ofvexti og þenslu og ýta undir sparnað, varúð
og varfærni. Bankinn beitir þá meðulum sínum og þau eru ekki án
óþægilegra aukaáhrifa fremur en mörg önnur meðöl. Áferð bankans
og ímynd er önnur í því ljósi. Það má ekki breyta því að hann beiti því
afli sem hann hefur, þegar aðstæður krefjast þess. Það afl er verulega
takmarkað og áhrifin af beitingu þess oft lengi að koma fram.
Bankarnir þurfa að spila með
Ég gat þess áðan að ég vildi rifja upp tvö atriði úr ræðu fyrrverandi
formanns bankastjórnar og hafa sem eins konar yfirskrift yfir umfjöll-
un mína á ársfundinum um tvö þýðingarmestu verkefni bankans um
þessar mundir og reyndar endranær. Það fyrra, laut að verðbólgu-
markmiðinu og kennitölum sem því tengjast, en hið síðara að stöðu
og framgöngu fjármálafyrirtækja. Nú er það svo að þetta tvennt
verður ekki auðveldlega sundur skilið, þar sem ákvarðanir fjármála-
fyrirtækja hafa mikil áhrif á fyrra verkefnið og ójafnvægi í íslenskum
þjóðarbúskap getur haft truflandi áhrif á mat alþjóðlegra stofnana á
stöðu fjármálakerfisins. En nóg um það.
Það vakti athygli að hinn gætni fyrirrennari minn í starfi hér
í bankanum sagði í síðustu ræðu sinni á þessum vettvangi að mik-
ill vöxtur útlána bankanna sýndi að þeir hefðu farið offari. Það var
orðið sem hann notaði. Í því sambandi var hann að ræða um áhrif á
vöxt, hita og loks verðþenslu í efnahagslífinu. En orðrétt sagði hann
einnig: “Útlánaþenslan undanfarin tvö ár er áhyggjuefni, bæði fyrir
fjármálalegan stöðugleika og verðbólgumarkmið Seðlabankans. Útlán
lánakerfisins í heild jukust um 16% að raungildi á síðasta ári.” Því
miður virtust þessi varnaðarorð hafa minni en engin áhrif, því til við-
bótar 16% raunútlánaaukningu hér innanlands á árinu 2004 bættist
við 25% raunútlánaaukning á árinu 2005. Þessu verður að breyta.
Bankastjórn Seðlabankans hefur átt góða fundi með for-
ráðamönnum bankakerfisins og m.a. rætt um þetta atriði. Á þessum
fundum hafa verið gefnar yfirlýsingar um að aukin varfærni verði
sýnd á komandi tíð. Bankastjórnin telur sig ekki hafa neinar ástæður
til að efast um að full heilindi búi að baki þeim fyrirheitum. Enn sem
komið er heldur þó útlánaaukningin áfram á fyrstu mánuðum þessa
árs og það á meiri hraða en árið 2004. Þær skýringar eru gefnar á