Peningamál - 01.07.2006, Qupperneq 76

UM ÚTRE IKNING Á
GJALDMIÐLAVOGUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
76
er hins vegar ástæða til að miða við sem víðtækasta körfu gjaldmiðla,
þannig að breytingar á vísitölunni endurspegli sem best breytingar á
samkeppnisstöðu. Þegar verðbólgumarkmið er kjölfesta peningastefn-
unnar og gengi gjaldmiðils fl ýtur, er einnig mikilvægt að breytingar á
gengisvísitölunni gefi sem gleggsta mynd af verðlagsáhrifum geng-
isbreytinga, en stöðugt innra virði gjaldmiðla skiptir síður máli.
Íslenskar og erlendar gengisvísitölur
Hér á eftir er lýst í stuttu máli þeirri aðferðafræði sem notuð er við
útreikning á íslensku gjaldmiðlavoginni. Til samanburðar er gerð grein
fyrir þeirri aðferðafræði sem beitt er við útreikning gjaldmiðlavoga í
Noregi, Svíþjóð, Bretlandi, Bandaríkjunum, Nýja-Sjálandi, hjá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum og Alþjóðagreiðslubankanum.
Íslenska gengisvísitalan
Í vísitölu gengisskráningar sem reiknuð hefur verið undanfarin ár eru
níu gjaldmiðlar og er vísitalan byggð á tveimur mismunandi vogum:
vöruviðskiptavog og þjónustuvog. Vísitalan er reiknuð sem marg-
feldismeðaltal (e. geometric average) vísitalna fyrir gengi þessara níu
gjaldmiðla og er keðjutengd (e. chain-linked).2 Vægi hvers gjaldmið-
ils er reiknað út frá hlutfalli viðkomandi lands eða gjaldmiðlasvæðis
í vöru- og þjónustuviðskiptum Íslands almanaksárið áður en voginni
er breytt. Hlutfall vöruviðskipta- og þjónustuvogar í viðskiptavoginni
ræðst af hlutdeild hvors liðar fyrir sig í heildarviðskiptum.
Viðskiptavog íslensku krónunnar er því reiknuð á eftirfarandi
hátt:
Wij = aM Wij(M) + aS Wij(S),
þar sem Wij(M) og Wij(S) standa fyrir vöru- og þjónustuviðskipti hvers
lands, aM og aS fyrir hlutfall vöru- og þjónustuviðskipta í heildarvog-
inni.
Að því er vöruviðskipti áhrærir er stuðst við landaskiptingu sem
Hagstofa Íslands birtir. Landaskipting þjónustuviðskipta er aftur á móti
metin af Seðlabankanum með aðferðum sem nánar verður lýst síðar.
Ekki er um formlega reglu að ræða hvaða gjaldmiðla skuli taka með
í körfuna þótt í meginatriðum sé um mikilvægustu viðskiptalöndin að
ræða. Fjöldi þeirra hefur verið óbreyttur frá árinu 1995, að undanskil-
inni fækkun gjaldmiðla sökum upptöku evrunnar.
Samanlagt eiga umtalsverð viðskipti sér stað við lönd sem ekki
hefur verið tekið tillit til með beinum hætti. Álitamál er með hvaða
hætti á að taka tillit til þessara viðskipta í körfunni. Tvær aðferðir koma
til greina. Í fyrsta lagi mætti gefa þeim vægið 0 og láta vægi hvers
gjaldmiðils í körfunni eingöngu ráðast af hlutfalli viðkomandi lands í
heildarviðskiptum við lönd í körfunni. Í öðru lagi er hægt að skipta
vægi þeirra gjaldmiðla sem eru utan körfunnar á milli helstu gjaldmiðla
í körfunni eftir ákveðinni reglu. Í íslensku vísitölunni hefur síðar nefndi
kosturinn verið valinn þrátt fyrir að aðferðin hafi verið fremur breytileg.
Vöruviðskiptum við lönd sem ekki eru í voginni hefur verið skipt niður
2. Nánari umfjöllun um tæknilega útfærslu á útreikningi og eiginleikum vísitalna byggðum á
margfeldismeðaltölum og keðjutengingu má sjá í t.d. Ellis (2001).