Peningamál - 01.07.2006, Qupperneq 80

UM ÚTRE IKNING Á
GJALDMIÐLAVOGUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
80
þjónustuviðskipta, sem endurspeglar viðskiptagjaldmiðil en ekki við-
skiptaland. Aðferð Seðlabankans eykur því vægi stóru gjaldmiðlanna,
einkum Bandaríkjadals, á kostnað hinna.5 Í gjaldmiðlakörfu Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins fyrir Ísland eru einnig fl eiri lönd en í vog Seðlabank-
ans og horft er fram hjá viðskiptum við önnur lönd en þau sem eru
í voginni. Aðferðin sem Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn notar eykur vægi
Asíulanda í körfunni töluvert auk þess sem tekið er beint tillit til við-
skipta við Kína. Að auki er rétt að hafa í huga að vogin í vísitölu Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins er byggð á viðskiptum áranna 1999-2001, en
íslenska vogin er uppfærð árlega á grundvelli viðskipta síðasta árs.
Alþjóðagreiðslubankinn
Alþjóðagreiðslubankinn (BIS) hefur reglulega birt vogir og nafngengis-
vísitölur 27 gjaldmiðla frá árinu 1993. BIS hefur nýverið fjölgað og end-
urbætt vogirnar sem liggja til grundvallar þessum vísitölum og reiknar
nú sambærilega vísitölu fyrir 52 gjaldmiðla, þar á meðal íslensku krón-
una. Viðkomandi lönd stóðu samtals fyrir um 93% af heimsversluninni
árið 2004. Breytingar á aðferðum miða að því að gjaldmiðlavogirn-
ar endurspegli þá þróun sem orðið hefur í alþjóðaviðskiptum á und-
anförnum árum.6 Eingöngu er byggt á gögnum um tvíhliða vöruvið-
skipti milli landa. Tekið er tillit til þriðjulandaáhrifa gegnum nokkurs
konar tvöfalda vigtun (e. double-weighting). Sjálfri aðferðafræðinni
við útreikning á vogunum svipar mjög til aðferðar Seðlabanka Íslands
í núgildandi vísitölu. Þótt það kunni að vera galli að vísitölur BIS taki
hvorki tillit til þjónustuviðskipta né hrávöruviðskipta gerir það mögu-
legt að beita samræmdri aðferð á alla 52 gjaldmiðlana sem vísitalan
nær til. Hún er því gagnleg við samanburð á milli landa.
Noregur
Gengisvísitala norsku krónunnar (TWI) inniheldur 15 gjaldmiðla og
byggist á viðskiptum við 25 helstu viðskiptalönd Norðmanna en þeim
var fjölgað úr 18 1. febrúar 2000 þegar evran kom í staðinn fyrir 11
gjaldmiðla (Norges Bank 1999). Um leið var viðskiptavegna vísitalan
keðjutengd líkt og gert er hér á landi, sem kemur í veg fyrir breytingar
á vísitölunni við það eitt að voginni sé breytt. Stuðst er við vogir frá
OECD.7 Norski seðlabankinn reiknar einnig innfl utningsvegna geng-
isvísitölu fyrir 44 lönd. Þróun hennar sýnir að lönd sem hafa tiltölulega
lítið vægi geta haft töluverð áhrif á meðalgengi norsku krónunnar
þegar miklar breytingar verða á gengi þeirra. Sérstaklega eru áhrif
Asíu vanmetin í 25 landa voginni. Vöruviðskipti við löndin 25 námu
tæplega 99% af heildarvöruviðskiptum árið 1970, en höfðu minnkað
hlutfallslega í 89% árið 1996. Auk þess sem fl eiri gjaldmiðlar eru í
norsku voginni er hún frábrugðin þeirri íslensku að því leyti að ekki er
tekið tillit til þjónustuviðskipta.
5. Vægi Bandaríkjanna kann þó að vera einhverju meira en gengur og gerist vegna þjón-
ustuviðskipta við varnarliðið á Miðnesheiði. Innan við 4% útflutningstekna hafa komið frá
bandarísku flotastöðinni undanfarin ár. Áhrifin á gjaldmiðlavogina eru því varla meiri en
1½%.
6. Sjá nánar í Klau og Fung (2006).
7. Vísitalan er reiknuð miðað við gengið fyrsta virka dag febrúarmánaðar, sem er grunndagur
vísitölunnar. Grunneiningu vogarinnar var breytt árlega og vogir vísitölunnar uppfærðar
um leið fram til ársins 2001, þegar verðbólgumarkmið var tekið upp.