Peningamál - 01.07.2006, Blaðsíða 82

UM ÚTRE IKNING Á
GJALDMIÐLAVOGUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
82
miðlum sem viðskipti eru með á skilvirkum fjármálamörkuðum og þar
sem virk verðmyndun á skammtíma- og langtímavöxtum er ávallt til
staðar. Lönd með mikla verðbólgusögu samanborið við Bandaríkin eru
ekki með í vísitölunni (Leahy 1998; Loretan 2005).
Vísitala annarra mikilvægra viðskiptaþjóða mælir breytingar á
gengi dalsins gagnvart öðrum helstu viðskiptalöndum Bandaríkjanna í
Asíu, Mið-Austurlöndum, Austur-Evrópu og Mið- og Suður-Ameríku.
Vægi þessara gjaldmiðla í breiðu voginni hefur á síðastliðnum árum
verið u.þ.b. 40%. Talið er að vísitalan sé góður mælikvarði á sam-
keppnishæfni bandarískrar vöru á þessum markaðssvæðum og vöru
þaðan á Bandaríkjamarkaði. Sum þessara landa hafa gengið í gegnum
tímabil mikillar verðbólgu. Í slíkum tilvikum gagnast vísitala annarra
mikilvægra viðskiptaþjóða helst til að greina skammtímabreytingar á
gengi Bandaríkjadals. Stöðugt er verið að endurmeta þá aðferðafræði
sem stuðst er við, en engar stórvægilegar breytingar hafa þó verið
gerðar síðan byrjað var að fylgja þessari reglu (Loretan 2005).
Evrópski seðlabankinn (ECB)
Evrópski seðlabankinn reiknar reglulega nokkrar gengisvísitölur evru.
Árið 2004 uppfærði bankinn vogirnar sem vísitölurnar byggjast á (sjá
m.a. ECB 2004a, 2004b) og eftir þá uppfærslu birtir bankinn þrjár
vegnar gengisvísitölur: EER-12, EER-23 og EER-42. Eins og nöfnin
gefa til kynna taka vísitölurnar mið af þremur vogum sem taka tillit til
gjaldmiðla 12, 23 og 42 helstu viðskiptalanda svæðisins. Ekki er um
sérstök inntökuskilyrði að ræða önnur en þau að gjaldmiðlar uppfylli
ofangreind skilyrði út frá tvíhliða vöruviðskiptumen jafnframt þurfa
viðkomandi lönd að uppfylla vissar lágmarkskröfur um aðgengi og
áreiðan leika tölfræðigagna.9 Aðferðafræðin byggir á margfeldismeðal -
tali gjaldmiðlanna í körfunni, líkt og íslenska vísitalan, en jafnframt
er tekið tillit til þriðjulandaáhrifa með sömu aðferðafæði og Alþjóða-
greiðslubankinn beitir.10 Bankinn gerir ráð fyrir því að samsetning utan -
ríkisviðskipta sé tregbreytileg og uppfærir því samsetningu voganna
aðeins á fi mm ára fresti og eru þá tímabilin fyrir og eftir uppfærslu
keðjutengd. Auk vegnu nafngengisvísitalnanna reiknar bankinn raun-
gengisvísitölur út frá EER-23 og EER-42 miðað við hlutfallslegt neyslu-
verðlag (CPI), framleiðsluverðlag (PPI) og hlutfallslegan launakostnað
(ULCM) (ECB 2004b).
Nýja-Sjáland
Árið 1999 var tekin upp ný aðferð við að reikna gengisvísitölu nýsjá-
lenska dalsins. Áður hafði verið stuðst við fremur hefðbundna aðferða-
fræði sem aðeins tók tillit til tvíhliða vöruviðskipta, en samsetningu
nýju vísitölunnar er fyrst og fremst ætlað að gefa sem gleggsta mynd
af áhrifum gengisbreytinga á innlent verðlag. Nýja viðmiðunarkarfan
inniheldur gjaldmiðla fi mm helstu viðskiptasvæða landsins, eftir að
þýska markinu var skipt út fyrir evruna (Hargreaves og White 1999).
9. Aðeins er tekið tillit til verslunar með framleiðsluvörur (e. manufacturing goods). Þannig
eru öll viðskipti með hrávörur og þjónustu undanskilin í útreikningi á vægi einstakra gjald-
miðla í körfunni. Engin skilyrði eru sett um lágmarkshlutdeild af heildarvöruviðskiptum til
að gjaldmiðill sé hafður með í viðkomandi vogum.
10. Nánari útlistun á aðferðafræðinni má finna í Buldorini et al. (2002).