Peningamál - 01.07.2006, Qupperneq 83

UM ÚTRE IKNING Á
GJALDMIÐLAVOGUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
83
Ákveðið var að halda fjölda gjaldmiðla í lágmarki, bæði til þess að
hafa vogina tiltölulega einfalda og eins höfðu samanburðarrannsóknir
á stærri gjaldmiðlakörfum ekki sýnt fram á afgerandi betri eiginleika
við að skýra áhrif gengisbreytinga á innlent verðlag (White 1997).
Helsta breytingin var hins vegar að vægi hvers gjaldmiðils tekur nú
mið af umfangi vöruviðskipta ásamt landsframleiðslu hvers lands í
hlutfalli við heildarlandsframleiðslu allra viðskiptalandanna í körfunni.
Tekið er jafnt tillit til umfangs viðskipta og hlutfalls landsframleiðslu við
útreikning á vægi hvers gjaldmiðils. Með þessu er stærri löndum gefi ð
meira vægi í vísitölunni og því óbeint tekið tillit til þriðjulandaáhrifa og
hrávöruviðskipta.11
Samantekt
Aðferðir við gerð gengisvísitalna hafa tekið töluverðum stakkaskiptum
á undanförnum árum í fl estum löndum. Tilhneiging virðist vera í átt
til breiðari vísitalna, meðal annars til að taka mið af breyttu notagildi
gengisvísitalna og breytingum á alþjóðaviðskiptum.12 Mismikil áhersla
virðist vera á að halda vísitölunum í takt við breytingar á alþjóðavið-
skiptum. Til að mynda hefur gjaldmiðlavog sænska seðlabankans
verið óbreytt frá árinu 1992 og því líklegt að hún endurspegli ekki
vel utan ríkisviðskipti Svíþjóðar um þessar mundir. Norska vogin hefur
verið óbreytt frá árinu 2001. Ekkert þeirra landa sem fjallað er um
hér að framan tekur tillit til þjónustuviðskipta á sama hátt og gert er
hér á landi. Jafnvel bandaríski seðlabankinn, sem þó hefur líklega mun
traustari upplýsingar um þjónustuviðskipti en tiltæk eru hér á landi,
gerir það ekki. Auk Íslands tekur aðeins Englandsbanki tillit til þjón-
ustuviðskipta að fullu. Aðferðir Englandsbanka við að meta þjónustu-
viðskiptin eru hins vegar allt aðrar, því að bankinn byggir á beinum
könnunum á landaskiptingu þeirra. Þriðjulandaáhrif eru yfi rleitt metin
nema í Noregi, auk þess sem hérlendis hefur mat á þeim ekki verið
uppfært reglulega.
Englandsbanki og bandaríski seðlabankinn hafa báðir nýlega
endur skoðað aðferðir sínar og tekið upp breiðari gengisvísitölur og
fasta reglu sem kveður á um hve mikil viðskipti við tiltekið land þurfa
að vera til að tekið sé tillit til gjaldmiðils þess í útreikningnum. Skilyrðin
eru nokkru strangari hjá Englandsbanka en bandaríska seðlabankan-
um, enda tíu gjaldmiðlum færra í bresku voginni en þeirri bandarísku.
Íslenska gjaldmiðlakarfan er í reynd nokkuð svipuð þeirri bresku,
enda hafa mörkin legið nálægt 1% þótt ekki hafi verið fylgt fastri
reglu um hvaða skilyrði gjaldmiðill þarf að uppfylla til að vera með í
voginni. Miðað við 1% vöruviðskipti bætast aðeins Rússland og Kína
inn í íslensku gjaldmiðlakörfuna. Sökum lítilla upplýsinga um þjónustu -
viðskipti við þessi tvö lönd, fellur hins vegar hlutfall Rússlands í heildar -
voginni niður fyrir 1%. Að einu leyti eru allar erlendu vísitölurnar frá-
brugðnar þeirri íslensku. Viðskipti við lönd sem eru ekki í voginni hafa
engin áhrif á samsetninguna. Helstu niðurstöður samanburðar má sjá
í töfl u í viðauka.
11. Sjá nánari umfjöllun í RBNZ (1998).
12. Þetta er þó ekki algilt, samanber nýsjálensku aðferðafræðina.