Skírnir - 01.01.1980, Page 69

SKÍRNIR
LOFTUR Á LEIKSVIÐINU
67
hans sýna raunar að hann hefur gert sér fulla grein fyrir þessu,
því að það er ekki fyrr en einn af lesendum liefur lýst fyrir
honum skilningi sínum að hann lætur uppi eigin skoðun. En
staða hans sem höfundar gagnvart lesanda var þó tæplega sam-
bærileg við stöðu hans sem höfundar gagnvart leikhúsi, því að
leikhúsið var sá milliliður, þar sem örlög textans — a.m.k. í nán-
ustu framtíð — réðust að rniklu leyti. Frásögn Jóhanns af ár-
angurslausum tilraunum sínum til að leiða leikhússtjóra Kon-
unglega leikhússins í sannleika um Galdra-Loft sýna að hann
hefur talið sig hafa fullan rétt til að reyna að takmarka frelsi
leikhúsmanna til að fara með texta hans að eigin geðþótta.
Hann hefði því trúlega svarað ofannefndri spurningu á þá leið,
að víst bæri leikhúsinu skylda til að rannsaka textann í fullri
alvöru og gera sér grein fyrir því sem úr honum mætti lesa.
Af bréfi Jóhanns er allerfitt að sjá á hvaða forsendum hann
taldi sig hafa slíkan rétt gagnvart leikhúsinu, en þær skipta þó
talsverðu máli í þessu sambandi. Reyndi hann að hafa áhrif á
leikhúsfólk vegna þess, að hann þóttist hafa hinn eina rétta
skilning á verkinu, sem hann vildi umfram allt koma á fram-
færi, eða vegna þess, að hann sá fram á að væri það túlkað sem
Fástdrama, myndu áhorfendur engan botn fá í það? Spurning-
unni má reyndar varpa fram með almennari orðum: Metum við
leiksýningar eftir því, hversu vel okkur virðast þær nýta þá
möguleika sem við þykjumst sjá í textanum eða eftir því hversu
rökrænar þær eru og höfða beint til okkar sem áhorfenda? Mér
virðist ekkert vafamál að seinni kosturinn er hinn rétti. Það
listaverk, sem við sjáum í leikhúsinu, er verk leikstjóra og leik-
enda, en ekki höfundarins. Orð og atburðir eru að vísu fengin
að láni frá leikskáldinu, en þessi „lán“ er hægt að nota á ótal
vegu — eins og túlkunarsaga Galdra-Lofts sýnir best. Með hjálp
þessa efniviðar og sínum eigin tjáningarmeðulum reyna lista-
menn leikhússins að ná sambandi við áhorfendur og hafa áhrif
á þá. Þessi samskipti milli sviðsins og salarins eru megininntak
leikliúss — og mann, sem kemur til þess að taka þátt í þeim,
skiptir vart neinu meginmáli, hvort ekki hefði mátt túlka text-
ann á einhvern annan veg, skilji hann á annað borð það sem
fram fer á sviðinu. Hann á enga heimtingu á því að leikhúsið