Skírnir - 01.01.1980, Page 143
SKIRNIR
LEIKRIT OG LEIKHUS
141
form samkvæmt eðli efnisins, með tvískiptingu söguhetjunnar
í sjónarmiðju leiks. Sögumaður og söguhetja sem ekki verða
sundur greindir í sögunni sjálfri, frekar en kannski veruleiki og
tilbúningur í efnivið liennar, verða á sviðinu tvær aðgreindar
persónur sem halda efni leiksins saman og bera hann uppi. Og
það er ekki því að neita að best tókst leikgerðin þar sem hún
leyfði sér mest frjálsræði gagnvart frásögn Ofvitans. Nú var
efni leiksins ekki allt sótt í bókina heldur aukið söngvum og
kviðlingum úr Eddu Þórbergs. Og sum bestu leikatriðin voru
við það að leysa landfestar sínar í Ofvitanum og verða frjáls og
sjálfráð umsköpun og nýsköpun efnisins. Líklega er eftirsjá að
því að þeir Kjartan Ragnarsson og Atli Heimir Sveinsson, sem
samdi tónlist við leikinn, skyldu ekki ganga feti framar og yrkja
alskapað músíkal upp úr Ofvitanum og Eddu.
Það má sem sé vera að tryggðin og trúnaðurinn við frumtexta,
bókfesta leikgerðanna sem svo má kalla það, sé við það að verða
þessari leikritagrein fjötur um fót, að til þurfi að koma miklu
meira frjálsræði í meðferð frásagnarefnisins ef leikgerðir eiga
að fá að njóta réttar síns og vaxtarmöguleika sem þær ótvírætt
hafa sem sérstök grein leikritunar.
V
Þegar fengist er um leikrit Halldórs Laxness er óþarft að gleyma
fyrsta verki hans fyrir leiksvið, Straumrofi, frá 1934. Straum-
rof er að forminu til natúralískur stofuleikur úr borgarastétt og
gæti mannlýsinga, atburða, umhverfis vegna gerst hvar sem er;
ekkert í leiknum bindur liann við íslenska staðhætti. Og líkt og
í seinni leikritum Halldórs gætir í Straumrofi einliverskonar tví-
skinnungs raunsæislegs ritháttar og ýkjustíls (sbr viðlag út-
varpsfréttanna í leiknum eða unnusta nr. 1, Má Yman) sem
sætta þarf og samræma á sviðinu ef sýning á að takast.
Á sýningu Leikfélags Reykjavíkur 1977 reyndist hlutverk
Gæju Kaldan aðalefnið i leiknum, frumkona og dulkona í gervi
smáborgaralegrar frúar og má vel vera að eigi skylt við ýmsar
aðrar kvenlýsingar höfundarins, frú Árland í Atómstöðinni eða
Úu í Kristnihaldi undir Jökli, til dæmis. Leikurinn lýsir upp-