Skírnir - 01.01.1980, Síða 160
158 ÓLAFUR JÓNSSON SKIRNIR
iskum hætti, afskræmingu og skrumskælingu þeirra. Amalía er
unga stúlkan sem ævilangt bíður ástmanns síns. En hún er í
leiknum sextug að aldri, leikin af rómstirðum karlmanni, og
leikurinn snýst um afhjúpun hennar, kvenlegu gervi og klisjum
um efnið flett í burtu lag fyrir lag — uns ekkert er eftir af
henni nema nakin kvölin, örvænting tjáð í orgi. í Tíu tilbrigð-
um er fjallað um sjálfselsku, blóðsugulíf; tónskáldið í leiknum
má, ef vill, taka fyrir líkingu þess hvernig „listin“ nærist á „líf-
inu“. En leikurinn firrist alla alvöru, lætur nægja að setja efn-
ið upp í ýktu og afkáru leikformi, og snúa þar með út úr því.
Um svipað efni snýst útvarpsleikurinn Kvintett, að því er virð-
ist í rneiri alvöru. Efnið í Meistaranum er draumur um ástina,
konu sem maður bregst eða týnir henni en drottnar þó yfir lífi
manns — blandinn angist af ástinni sem fjötrar og blindar. Ást-
in og listin. Einnig manngerðin sem leikurinn snýst um er al-
kunn fyrir, sauðdrukkið aflóga skar: sú var tíðin að slíkir karl-
ar voru beinlínis í tísku í íslenskum leikritum (og eiga víst ætt
að rekja til Jökuls Jakobssonar og Jónatans í Hart í bak) og
sögðu þá oftar en ekki allskonar speki við aðra leikendur og
leikhúsgesti.
Leikir Odds Björnssonar virðast einatt tómir smámunir. En
í sviðsetningu þeirra losnar stundum skrýtinn skáldskapur úr
læðingi; klúrt og rustalegt frásagnarformið einhverskonar
forsenda rómantískrar lífsýnar sem leikirnir innst inni snúast
um og vilja miðla með sér.
Gríma lék Reiknivélina eftir Erling Halldórsson 1964. En
eftir það liðu tíu ár uns Leikfélag Reykjavíkur sýndi næsta leik-
rit hans, Minkana. Allan þann tíma var öðru hverju haft orð á
leikritinu sem dæmi upp á afrækta nýstefnu og nýstárlega þjóð-
félagsgagnrýni, róttækan módernisma í íslenskum leikbókmennt-
um og þar með íhaldsemi leikhúsanna að láta hjá líða að setja
það á svið.-5
En þegar leikurinn loks komst á svið sýndi sig (sem að vísu
mátti líka ráða af bókinni) að þrátt fyrir dálítið torkennilegt
form og frásagnarhátt er leikurinn að stofni til nokkurnveginn
raunsæislegs efnis. Að minnsta kosti eru mannlýsingar eins og
hinna borgaralegu Iijóna, Ketils og Lísbetar, og dekurbarna