Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 185

SKÍRNIR
RITDÓMAR
183
1885 í umsjá Pálma Pálssonar. Síðan hafa öll lcvæðin verið prentuð að nýju,
sum nokkuð oft, og öðrum kvæðum samkynja og fjölmörgum nýjum gerðum
hefur verið bætt við. Merkust er vísindaleg útgáfa Jóns Helgasonar í Kaup-
mannahöfn, þar sem kvæðin eru prentuð í öllum þekktum gerðum sem
næst því sem stendur í handritum. Af útgáfu Jóns eru komin sjö bindi á
árunum 1962—70, en eitt er í vændum. Eftir útgáfu Jóns Helgasonar fer
Vésteinn Ólason í sagnadansasafni sínu. Þar lætur Vésteinn prenta valinn
texta allra kvæðanna, og sum í fleiri en einni gerð. Stafsetning er færð í
nútímahorf, og miðar það að því að gera kvæðin aðgengileg öllum og læsi-
leg. Þetta hefur Vésteini tekist með ágætum, og hefur ekki áður verið kost-
ur á jafnfullri og aðgengilegri útgáfu þessara kvæða. Ánægjulegt er að
vönduð almenningsútgáfa hefur að þessu sinni verið gerð í kjölfar vísinda-
legrar handritaútgáfu. Á því hefur stundum orðið æði löng bið. En fræði-
leg útgáfa kemur þannig að fyllstum notum að hún sé undirstaða alhliða
rannsókna og jafnframt grundvöllur aðgengilegrar lestrarútgáfu fyrir þá
sem þess vilja njóta.
Inngangur Vésteins fyrir kvæðunum skiptist i kafla og eru kaflafyrirsagn-
ir sem vísa til efnis. í upphafi er almenn skilgreining á sagnadönsum, og í
næstu köflum rekur Vésteinn sögu þessara kvæða: Upphaf og ferill sagna-
dansa, Varðveisla og útgáfur, Aldur og uppruni. í þessum köflum eru tek-
in fyrir ýmis vandamál tengd kvæðunum sem fengur er að fá rædd. Vésteinn
gerir hér grein fyrir hugmyndum sínum um uppruna rímna, og hafnar hann
þar kenningu fyrri manna sem héldu fram að rímur hefðu orðið til fyrir
áhrif frá sagnadönsum og þaðan séu runnir frumhættir rímna og sú hug-
mynd að kveða sögu. Þar með fellur burt ein helsta röksemdin fyrir háum
aldri sagnadansa á Islandi.
Eins og fram kemur hjá Vésteini er mjög óvíst hvenær sagnadansar taka
að berast til íslands. Trúlegt er að það hafi gerst ekki öllu síðar en um 1400,
og verður þó ekki vitað með vissu. Á hinn bóginn eru allar líkur til þess að
meginþorri kvæðanna hafi borist hingað fyrir 1600. Vésteinn hefur manna
mest rannsakað flutning þessara kvæða til íslands og samband þeirra við
hliðstæð kvæði erlendis. Niðurstaða hans er sú að allmikill hluti kvæða
sem varðveitt eru hafi borist hingað frá Noregi, ekki seinna en á fyrsta þriðj-
ungi 16. aldar en e. t. v. á alllöngum tíma þar á undan, en einnig hafi tals-
vert magn kvæða borist frá Danmörku. Vésteinn gerir líka ráð fyrir flutningi
kvæða frá Færeyjum til íslands.
í kaflanum um upphaf og feril sagnadansa víkur Vésteinn að kappakvæð-
um, sem til eru í Danmörku, en eru algengari í Noregi og sérstaklega þó í
Færeyjum. Þessi kvæði sækja efnið oft til fornaldarsagna, og er sennilegt að
höfundar kvæðanna hafi stundum stuðst við skrifaðar sögur íslenskar, en
stundum e. t. v. við munnmælasagnir. Eins og Vésteinn bendir á eru viðhorf
í þessum kvæðum og sögurnar sem þar eru sagðar meira í ætt við fornaldar-
sögur og rímur en sagnadansa, þótt bragarháttur og öll meginatriði frá-
sagnaraðferðarinnar skipi þeim ótvírætt í flokk með sagnadönsum. Á íslandi